Harout Ekmanian writes about the “Iron Curtain” between the Turks and Armenians and the need for supporting the Turkish public in its drive to overcome the taboo related to the Armenian Genocide.
Յարութ Էքմանեան
Վեց տարեկան էի երբ առաջին անգամ լսեցի ?երկաթեայ վարագոյր? եզրը հեռատեսիլէն: Երկար ատեն չհասկցայ այդ բառերը, ու այդ տարիքիս ինծի համար այդքան ալ կարեւոր բան մը չըլլալուն համար մարդու չհարցուցի թէ ինչ կը նշանակէր:
Տարիներ ետք, երբ սկսայ զանազան գիրքեր կարդալ, կրկին հանդիպեցայ այդ բառին, բայց այլեւս հասկցայ եւ ներքին ցնծութիւն մը զգացի, որ պատմական դէպքերու ականատես եղած եմ՝ թէկուզ մանուկ հասակիս: Վերջապէս ապագային թոռնիկիս պատմելիք մը ունէի, թերեւս քիչ մըն ալ զարդարելով եւ ասպետացնելով, թէ սովետի բլուզման օրերը տեսած մարդ եմ ես:
Ամէնայնդէպս, վերջին շրջանին այդ նոյն եզրը, երկաթեայ վարագոյրը, տխրութիւն պատճառեց ինծի, երբ որ նկատեցի թէ երկբեւեր աշխարհի երկաթեայ վարագոյրին քանդումէն աւելի քան քսան տարի անց, Հայութիւնը տակաւին կ'ապրի իրեն յատուկ երկաթեայ վարագոյրի մը շուքին տակ: Վարագոյր մը, որուն արմատները կ'երկարին մինչեւ 1915:
Այդ վարագոյրին մէկ կողմը կան Թուրքեր, միւս կողմը Հայեր՝ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մէջ: Վարագոյրին երկու կողմերն ալ գերիրապաշտ (սիւռէալիստ) պատկերներ կը տիրեն: Թուրքեր, որոնք աւելի քան 80 տարի ամէն առաւոտ ?երանի անոր որ թուրք եմ կ'ըսէ? կրկնելով մեծցած են հանրապետութեան մը մէջ, ուր հայը ?ապերախտ, դաւաճան եւ թշնամի? էր: Հայեր, որ ցեղասպանութենէն մազապուրծ աւագ սերունդին ողբը կուշտ-ու-կուր սնած, ազգին հազար տարուայ վիշտը աչքերնուն մէջ՝ կ'երազեն հի՜ն երկիրը, ուր պարարտ հողեր եւ դրախտանման քաղաքներ, դատարկ ու լքուած, մեծ կարօտով կը սպասեն իրենց ազատագրութեան…
Երկաթեայ վարագոյրը, որուն երկու կողմերը կան փոխադարձ ատելութիւն, սկիզբը պատուած էր նորաստեղծ Թուրքիոյ հանրապետութեան ազգայնամօլ քաղաքականութեան միջոցաւ: Սակայն անոր ամրացումն ու հզօրացումը եղաւ օտարութեան մէջ հասակ առած վրէժխնդիր հայ սերունդներու բնական հակադարձութեամբ: Ճակատագրի հեքնանքով, անցած հարիւր տարուայ ընթացքին այս երկաթեայ վարագոյրը դարձաւ երկու ժողովուրդներուն միասնական ջանքերով կառուցած միակ բանը:
Սակայն ինչպէս Սովետի երկաթեայ վարագոյրը տապալեցաւ, Հայութեան երկաթեայ վարագոյրն ալ սկսած է ճեղքեր տալ: Թուրքիոյ մէջ 2005 թուականէն ի վեր Հայկական Ցեղասպանութեան ոգեկոչումներ տեղի ունենալու սկսած են արդէն: Տարուէ տարի աւելի մեծնալով անցեալ տարի արդէն վերածուած էր հրապարակային մեծ ոգեկոչումի մը, որ այս տարի կրկնուեցաւ Թուրքիոյ հինգ ամենամեծ քաղաքաներուն մէջ: Թուրքիոյ հասարակութեան տարբեր խաւերէն զգալի տոկոս մը սկսած է հարցի տակ առնել 1915-ի դէպքերուն մասին պետութեան պաշտոնական ժխտողական վարկածը: Ամէն տարի աւելի մեծ թիւով թուրք մտաւորականներ սկսած են առերեսուիլ իրենց պատմութեան հետ: Այսօր կայ պոլսահայ երիտասարդութիւն, որ ժամանակի պահանջքները լաւ գիտակցելով շատ խիզախ պայքար մը կը մղէ յանուն Թուրքիոյ մէջ իր համայնքի իրաւունքներուն: Թուրքիոյ մէջ մարդիկ սկսած են աւելի ազատ ձեւով զրուցելու Հայութեան հանդէպ կատարուած ոճիրներուն մասին եւ անոնցմէ շատեր կատարուածը կը նկարագրեն որպէս ցեղասպանութիւն, բառ մը, որ երկար ատեն թապու էր Թուրքիոյ հանրապետութեան մէջ:
Վարագոյրին միւս կողմը գտնուող Հայերը մեծ մասամբ տակաւին կասկածով կը մոտենան Թուրքիոյ մէջ կատարուող փոփոխութիւններուն: Որոշ չափով ալ հասկնալի է նման պարագաներու վստահութեան երաշխիքներ որոնելու փորձերը: Թերեւս այս պարագային ամէնա լաւ երաշխիքը այդ վարագոյրը ճեղքել փորձող թուրքերուն ոչ թէ միայն Հայութեան նկատմամբ, այլ բոլոր համամարդկային դատերուն նկատմամբ զգօնութեան եւ գիտակցութեան մակարդակն է: Թերեւս ալ չկան այդպէս չափուած-ձեւուած պատրաստ լուծումներ այս հարցին, այլ նախապաշարումներէ հեռու ընթացքն է որ կրնայ բիւրեղացնել այս կարծիքներն ու համոզումները:
Այս ամէնուն մէջ, ամէնա կարեւորը լսելն է, ապա խօսիլը: Այդ մէկը իրականացնելու համար այլեւս պէտք է այդ վարագոյրը վերցնել: Շատ լաւ տեսած ենք, թէ երբ մարդոց անհատական շահերուն կը համընկնի՝ այդ վարագոյրը շրջանցելը որքան հեշտ կը դառնայ: Բայց այդ նոյն մարդիկը վարագոյրը ?կարմիր գիծ? կը յայտարարեն ու տարբեր կարծիք ունեցողին դաւաճան կը հրչակեն, երբ կրկին իրենց անհատական շահերը այդպէս կը թելադրէ: Դժբախտաբար, ըներային կեանքի մէջ տարածուած սովորութիւն է, որ յանուն արդարութեան պայքարող անիրաւուած հաւաքականութիւններուն մէջ իշխանիկները իրենց ներքին քննադատներուն եւ այլախոհներուն նկատմամբ կը կիրարեն այդ նոյն միջոցները, որոնց իրենք ենթարկուած էին հակառակորդ հաւաքականութեան կամ խմբաւորումին կողմէ: Իրականութեան մէջ, նման պարագաներու ճշմարտութիւնը ոչ ոքի մենաշնորհն է:
Երկաթեայ վարագոյրը միւս կողմէն վերացնել ուզողներ կան: Թերեւս այս լաւագոյն առիթն է մեր պահանջքները անոնց բացատրելու: Ովկիանոսներէն անդին նստած քաղաքական դէմքերը շատ հեռու են, ամէն իմաստով, մեր զգացումներով եւ մեր մտքերով խօսելու կարողութենէն: Տարածաշրջանին մէջ ծայր առած վերջին զարգացումները լաւ կը բացատրեն, թէ առողջ պետութիւնները համարատու են իրենց հասարակութիւններուն, եւ ոչ արտաքին ճնշումներուն կամ միջամտութիւններուն: Անոնց գոյութեան նպատակը իրենց ժողովուրդներուն իղձերն ու փափաքները իրականացնելն է: Ի վերջոյ, Թուրք հասարակութիւնը պէտք է հասնի հոգեբանական զարգացման այդ մակարդակին որ կարենայ հաշուի նստիլ իր պետութեանը հետ, որ հիմնադրուած է Հայկական ցեղասպանութեան վրայ: Թերեւս մեր ալ ամէնա իրապաշտ ապաւենը նոր իրավիճակներուն հետ կարելի եղածին չափ կանուխ համակերպիլն ու Թուրք հասարակութեան Հայկական հարցի լուծման մէջ իր հիմնական դերակատարութեան ստանձնումը դիւրացնելն է:
Բայց այս բոլորէն առաջ, մենք, իւրաքանչիւրս պէտք է լուծումին մէջ ներգրաուուինք, եւ ոչ թէ հարցին:
Մայիս 7, 2011
Հալէպ, Սուրիա
Source: Kantsasar weekly of Aleppo Prelacy, 07 May 2011
http://www.kantsasar.com/
