Գրեց՝ Հրաչ Քալսահակեան
Hrach Kalsahakian says that if civil war erupts in Syria, the Syrian Armenian community will have to face difficult circumstances. Democracy could be the solution for a diverse Syrian society, but are the warring parties ready to discuss how to reach to this objective, now that they are not even ready to sit down for negotiations?
Բնական է որ շատեր մտահոգ են թէ ինչպէս պիտի ընթանան դէպքերը Հալէպի մէջ: Հալէպ ապրողները ոչ միայն մտահոգ են, այլ այդ ուղղակի առնչուած է իրենց կեանքին եւ ապրելակերպին հետ:
Սուրիան դժբախատաբար հասաւ այն կէտին ուր այլեւս չկայ ոչ մէկ փոխզիջումային տարբերակ երկու հակադիր եւ իրարամերժ կողմերուն միջեւ: Իրականութեան մէջ այդպիսի փոխզիջումային լուծում առաջին օրէն սեղանին վրայ դրուած չէր: Հիմա որ երկու կողմերը աւելի քան երբէք հեռու են իրարմէ, երկիրը շատ հաւանական է որ առաջնորդուի դէպի երկար անկայուն ժամանակաշրջան՝ բազմաթիւ մարդկային զոհեր խլելով եւ տնտեսական անել վիճակի մատնելով բնակիչները:
Եթէ Սուրիոյ մէջ քաղաքական համաձայնութիւն չկայանայ երկու հակամարտող կողմերու չափաւորական թեւերուն միջեւ (միջազգային ճնշումով կամ ներքին կարգով), երկիրը կրնայ հասնիլ քաղաքացիական պատերազմի եզրին: Հարկ չկայ բացատրել թէ ինչ ըսել է քաղաքացիական պատերազմ: Անոնք որ այս կամ այն կողմին ծայրայեղ թեւերուն զօրավիգ կը կանգնին այսօր, հաւանաբար չեն անդրադարձած թէ իրենց արարքը կրնայ նպաստել այդ անբաղձալի ընթացքին:
Իմ կարծիքով, Հալէպահայութեան ապագային համար ամենէն յարմար նկատուող տարբերակը երկրի բոլոր խաւերը ներկայացնող չափաւորական ուժերու Սուրիոյ ղեկի գլուխ գալն է, որ հնարաւորութիւն պիտի ընծայէ նախ մեր գաղութը (եւ միւս սուրիացիները) ֆիզիքական վնասէ հեռու պահելու, ապա պիտի ստեղծէ փոխանցման շրջանի յարմար իրավիճակ, որու ընթացքին կամաց-կամաց յայտնի պիտի ըլլան յաջորդ շրջանի ընդհանուր հասարակական, տնտեսական, քաղաքական եւ այլ գիծերը:
Եթէ մինչեւ այդ հանգրուանին խաղաղ կերպով հասնինք, այն ատեն իւրաքանչիւր անհատ կամ ընտանիք պիտի դատէ (ստեղծուած պայմաններէն թելադրուած), թէ Սուրիան պիտի կարենա՞յ ծառայել իրեն որպէս ապրելավայր: Բաւարար ժամանակ պիտի ունենայ իր յաջորդ քայլը վճռելու համար:
Ուրեմն, եթէ երկիրը զերծ մնաց քաղաքացիական պատերազմէ, մեր գործը դժուար չէ: Ամէն հայ գիտէ շարժիլ եւ մտածել եւ իրեն յարմար լուծումը գտնել: Անոնք որ անցեալին Արեւմտեան կամ այլ երկիրներ գաղթեցին, իրենց համար յարմարագոյն որոշումը առնողի հոգեբանութեամբ մեկնեցան, իսկ չմեկնողները, իրենց համար յարմարագոյն որոշումը առնողի հոգեբանութեամբ շարունակեցին ապրիլ Սուրիոյ մէջ: Ապագային ալ այդ վիճակը կրնայ տիրել: Միայն թէ քաղաքացիական պատերազմ չըլլայ, մենք կրնանք համակերպիլ եւ գոյատեւել:
Մենք Սուրիոյ մէջ ոչ մէկ ձեւով կրնանք փոխել դէպքերու ընթացքը: Մեր թիւը այնքան աննշան է, որ սուրիական նժարին վրայ բան մը չի փոխեր: Հետեւաբար պիտի պարզապէս այնպէս մը վարուինք, որ նուազագոյն վնասով դուրս գանք: Եթէ Սուրիոյ գահավէժը շարունակուի, մենք պիտի վնասուինք, նոյնիսկ եթէ իշխանափոխութիւն տեղի չունենայ: Սփիւռքահայը միայն խաղաղութեան եւ կայունութեան պայմաններուն մէջ կրնայ գործել, այլապէս ինքնաբերաբար նոր տեղեր կը որոնէ՝ գործելու եւ գոյատեւելու: Իշխանափոխութիւն ըլլայ կամ ոչ, արդէն մենք նոր փուլ մտած ենք եւ մարտահրաւէրները շատ են ու դժուարութիւնները շատ անգամ՝ մեր կարողութիւններէն վեր:
Ինչ որ ալ պատահի Սուրիոյ մէջ, եթէ մեզի վիճակուած է մնալ հոն, մենք կարիքը պիտի ունենանք ժողովրդավար համակարգի մը: Այդպիսի համակարգ մը մօտեցման կարեւոր եզր կրնայ ստեղծել Սուրիոյ բոլոր հատուածներուն միջեւ: Մեզի համար վնասակար պիտի ըլլայ քաղաքացիական պատերազմը: Ժողովրդավար Սուրիա մը սակայն մեր գոյութեան կարեւորագոյն երաշխիքը կրնայ հանդիսանալ:
Ժողովրդավարութիւնը կրնայ թանկ պերճանք մը թուիլ Սուրիոյ ներկայ խառնաշփոթ իրավիճակին մէջ, բայց այդ միակ ելքն է մեր եւ Սուրիոյ գոյատեւումը ապահովելու համար իբրեւ ժամանակակից ու համերաշխ հաւաքականութիւն եւ պետականութիւն:
