Յատուկ Ազատ-Հայ կայքին
Հանդիպում Հալէպի մէջ 1980-էն ի վեր գործող Կիլիկիայ Հրատարակչատան տնօրէն եւ սեփականատէր Մաթիկ Էպլիղաթեանին հետ:
Վերջին ժամանակներու Կիլիկիայ հրատարակչական գրացուցակի ճոխացման գծով մեր կարեւոր ծրագիրներէն մէկն էր Թումանեանի մանկական հեքիաթներու հրատարակութիւնը՝ արեւմտահայերէն տարբերակով:
Հայ մանկական գրականութեան ծիրէն ներս, զգալի ծարաւ մը կայ: Իրականութեան մէջ, զանազան մանկական հրատարակութիւններ կան, բայց անոնք մեծ մասամբ համաշխարհային գրականութեան կը պատկանին, կամ խաւաքարտ – գիրքեր են, որոնք ուսուցման համար կ'օգտագործուին եւ կամ նախադպրոցական տարիքի երեխաները կը հետաքրքեն:
Այսօր մանկական գրականութեան հեղինակներ՝ գրեթէ չկան: Մամուլին մէջ հազուադեպօրէն կը հանդիպինք մանկական գրականութիւն մշակողներու, բայց դժբախտաբար մանուկին աշխարհը, հոգեբանութիւնն ու դաստիարակութիւնը արծարծող նիւթեր չկան: Այս է պատճառը, որ (որպէս հրատարակչատուն) յաճախ դիմած ենք օտարալեզու գրականութեան օգնութեան, որպէսզի կարենանք մանուկին համար հաճելի նիւթեր հայթայթել, բայց այսպիսով հեռու մնացած ենք հայկականութենէ:
Ուրեմն, այս գծով, նպատակ դրի հրատարակել Թումանեանի գործերը – հեղինակ մը, որ իմ կարծիքով մանկական գրականութեան լաւագոյն մշակողներէն է, բայց քանի որ փորձառութեամբ գիտենք, թէ արեւելահայ գրականութիւնը ընդունելութիւն չէ գտած մեր մօտ ո՛չ մանուկներուն եւ ո՛չ ալ ծնողներուն կողմէ, ուրեմն որոշեցինք թարգմանել արեւմտահայերէնի, մատչելի դարձնելու համար մեր մանուկներուն, ինչպէս նաեւ պահպանելու համար Մեսրոպեան ուղղագրութիւնը:
Որպէս փաստ, նշեմ օրինակ մը: Երբ ՔԱՋ ՆԱԶԱՐ-ը հրատարակեցինք արեւելահայերէնով եւ արդի պատկերներով նկարազարդուած, լաւ գիրք մը դուրս եկաւ բայց, ժողովուրդին մէջ մերժողական կեցուածք մը նկատելի էր, քանի որ, ըստ իրենց, մանուկներուն համար բաւականին դժուար պիտի ըլլար արեւելահայերէն ըմբռնելն ու դեռ աւելին, ինքնստինքեան յառաջ պիտի գային լեզուական եւ ուղղագրական նորանոր դժուարութիւններ:
Հետեւաբար դիմեցի շատ սիրելի պոլսահայ բանաստեղծ Զարեհ Խրախունիին (բուն անունով՝ Արթիւր Ճիւմպաշեան), որ օգտակար դառնայ մեզի: Ան սիրով ընդառաջեց: Խրախունի մեծ փորձառութիւն ունի այս ծիրեն ներս, նամանաւանդ որ 1969-ին իր թարգմանութեամբ Ֆրանսայի մէջ արդէն իսկ լոյս տեսած էին այս հեքիաթներէն մի քանին, Վարդերես Քարակէօզեանի հրատարակութեամբ, հետեւաբար այլ գործեր ալ ընտրելով ու թարգմանելով, ունեցանք վեց արեւմտահայերէն հեքիաթներ`ԿԱԹԻԼ ՄԸ ՄԵՂՐ, ՈՍԿԻԻ ԿԱՐԱՍԸ, ՓԱՐՒԱՆԱ, ԽՕՍՈՂ ՁՈՒԿԸ, ԲԱՐԵԿԵՆԴԱՆԸ եւ ՔԱՋ ՆԱԶԱՐ, որոնք ամբողջական հատոր մը կը կազմեն: Ինչ կը վերաբերի նկարազարդման՝ ապա գիտէք որ մանկական գրականութեան մէջ, ոչ միայն կարեւոր, այլեւ անհրաժեշտ է հաճելի, աչք շոյող, նաեւ երեւակայութեան սնունդ տուող նկարներ ունենալ: Այս մտահոգութեամբ, երկար պրպտումներէ ետք , Հալէպի մէջ ծանօթացանք շնորհալի երիտասարդ Յակոբ Տօլմաճեանի հետ (մասնագիտութեամբ երկրաչափ): Յակոբը նախապէս աշխատանքային փորձ ունեցած է մաս կազմելով արաբական հրատարակութիւններու: Քանի մը նմոյշ մեզի ցոյց տալէ ետք, համոզուեցանք, որ ան մեր փնտրած անձն է: Յակոբին նկարները ոչ միայն գեղեցիկ են, այլեւ հայկականութեան հետ անմիջական կապ ունին, ան նոյնիսկ հայ տիպարներ կ'օգտագործէ: Պարոն Խրախունին, Պոլսոյ մէջ մեր հանդիպման ընթացքին, իր հեղինակաւոր ցուցմունքներն ու նկատողութիւնները ըրաւ անշուշտ, որոնց համար շատ շնորհակալ ենք:
Սփիւռքի մէջ երկար տարիներէ ի վեր Թումանեան լոյս տեսած չէ , իսկ Հայաստան, յատկապէս խորհրդային շրջանին, տպաքանակը մեծ ըլլալով հանդերձ (յաճախ մինչեւ 100,000) ի պատիւ մեր ժողովուրդին, սպառած է մինչեւ վերջին օրինակը: Այդ պատճառաւ ալ Սփիւռքին սակաւաթիւ օրինակներ բաժին հասած են, որոնցմով միշտ հիացած ենք: Այդ օրերու տպագրական պայմանները նկատի առնելով, վերոյիշեալները բարձր որակի գիրքեր էին:
Գալով մեր օրերուն, օտար նիւթերուն բազմազանութիւնը, համացանցէն մինչեւ խտասալիկային խաղեր, հայ մանուկը պարզապէս կը մոլորեցնեն: Հայ գիրքը այնքան մատչելի ու գրաւիչ պէտք է ըլլայ մեր փոքրիկին համար, որ զինք առինքնէ ու կապէ մեր Այբուբէնին, հայոց լեզուին ու հայ գրականութեան հետ: Ուրեմն, ոչ մէկ ճիգ պիտի խնայուի այս աշխատանքը լաւագոյն գեղարուեստական որակով հրամցնելու համար հայ մանուկին:
Նկարներ՝
1) Մաթիկ Էպլիղաթեան իր գրասեղանին ետին:
2) Պոլսահայ բանաստեղծ Զարեհ Խրախունիի հետ
Կարդալ նաեւ՝ Hovhannes Toumanian in Western Armenian
 |
 |
