What will our youth read?
Canadian Armenian writer Vrej-Armen refers to the lack of Armenian youth literature. He mentions with satisfaction that the Armenian children literature has managed to achieve a good presence with many publications and projects, but when it comes to the youth we have extremely poor literature.
It is not lack of talent by the authors; rather it is weakness in defining our priorities and needs.
Youth literature is as important as any other part of our literature. It is the beginning where future writers are shaped. It should be taken seriously and funds should be dedicated to produce literature addressing the youth and tackling subjects of their interest.
We need to create an atmosphere of respect towards authors who spend time and effort in creating written material for the youth. Their work should be well appreciated and highly regarded.
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Յաճախ կը մտահոգուինք, որ մեր պատանիները հայերէն չեն կարդար, չեն ծանօթանար մեր գրականութեան, կարդալու սէրը չի մշակուիր իրենց մէջ՝ հա՛յ գրականութեան ճամբով։ Մեր տուները, մեր վարժարանները ու մեր ակումբները այս ուղղութեամբ կարծես անզօր կը մնան։
Հայ իրականութեան մէջ զգալի է պակասը մանկապատանեկան գրականութեան, եւ մինչ միջազգային գետնի վրայ Harry Potter-ի մը հեղինակը կը յաջողի իր գրչո՛վ դիւթել միլիոնաւոր պատանի ընթերցողներ, մենք պատճառաբանութիններու կ'ապաւինինք մեր ապիկարութիւնը ծածկելու համար։
Այդ ապիկարութեան մէկ նոր փաստը կը նշէ ?Գրական թերթ?ը, տեղեկացնելով, որ այսօր Հայաստանի մէջ եւս մանկական գրականութիւնը թողլքման ենթարկուած է։ Լիւդվիգ Կարապետեան, Հայաստանի գրողներու միութեան շաբաթաթերթի 25 նոյեմբերի թիւին մէջ, իր ?ՓՈՔՐ ԶԱՒԱԿԻ ՄԵԾ ՀՈԳՍԵՐԸ կամ ՆՈՐԻ՞Ց “ՈՐԲԻ” ԿԱՐԳԱՎԻՃԱԿՈՒՄ? յօդուածով կը պարզէ ներկայ իրականութիւնը՝ տխուր իրականութիւն մը։ Հեղինակին մտահոգութիւնը առաջին հերթին կը վերաբերի մտայնութեանց, որոնք կը յամենան հասարակական ենթագիտակցութեան մէջ ու անհրաժեշտ ըմբռնումով չեն գնահատեր մանկական գրականութեան կարեւորութիւնը։
Կացութիւնը նուազ յուսալից չէ Սփիւռքի մէջ, յատկապէս պատանեկան գրականութեան պարագային։ Մանուկները առինքնող գունաւոր ու պատկերազարդ բազմաթիւ գրքեր լոյս տեսան Սփիւռքի մէջ, ոմանք իրապէ՛ս գնահատելի, ուրիշներ՝ նուազ, ոմանք նո՛ր ստեղծագործութիւններ, ուրիշներ՝ հիներու վերամշակուած վերահրատարակութիւնը, տակաւին ուրիշներ ալ յաջող կամ անյաջող թարգմանութիւններ, օտար գրականութենէն, երբեմն՝ ուղղակի բանագողութեամբ… բայց ի վերջոյ կայ ճիգ մը՝ այդ շահաբեր շուկան գրաւելու։
Պատանեկան մակարդակի վրայ, սակայն, ողբերգութիւնը բացայայտ կը դառնայ։ Այս մարզին մէջ չկայ, գրեթէ չկայ (գէթ այս տողերը գրողին անծանօթ կը մնայ) շօշափելի հունձք մը, որ կրնայ սնունդ տալ մեր պատանիներուն։ Հետաքրքրական է գիտնալ ինչո՛ւ։ Չեմ կարծեր, որ գրողներուն մօտ տաղանդը կը պակսի, չեմ ալ կարծեր որ նիւթերը կը պակսին։
Եթէ արագ հայեացք մը նետենք մեր ունեցածին վրայ, կը տեսնենք, որ այնքան ալ աղքատ չենք սկզբնաղբիւրներու տեսակէտէն։ Պատանեկան գրականութիւն մշակելու համար, այլեւ ընդհանրապէ՛ս գրական ստեղծագործութեան նիւթ հայթայթելու համար այնքան հարուստ է յեղափոխական գրականութիւնը, սկսեալ Ռուբէնի, Կոմսի եւ այլոց յուշերէն, մինչեւ անհամար դրուագները մեր ազատագրական շարժման, ներառեալ Արցախեան հերոսապատումը, ցրուած մամուլին ու զանազան հաւաքածոներու մէջ։ Անշուշտ, Ահարոնեան մը, Համաստեղ մը, Կոստան Զարեան մը եւ հիմա արդէն Ալեքսանդր Թոփչեան մը պէտք է՝ այդ բոլորէն գրական երկեր ստեղծելու համար, պատանիներուն, եւ ոչ միայն պատանիներուն համար։
Վախթանգ Անանեանի որսորդական պատմուածքները, Կարէն Սիմոնեանի գիտահեքիաթային վէպերը՝ նորօրեայ մշակումներով, արեւմտահայերէնի վերածմամբ, նոյնպէս բազմաթիւ հրատարակութիւններու դուռ կրնան բանալ։
Ատենին Մխիթարեանները այս առնչութեամբ երախտաշատ գործ են կատարած, թարգմանաբար հրատարակելով միջազգային, յատկապէս եւրոպական գրականութեան բազմաթիւ երկեր գրուած պատանիներու համար։ Ի՞նչը կ'արգիլէ որ ատոնք ալ վերամշակուին, ու անոնց նման նոր գրականութենէն ալ բարձարժէք թարգմանութիւններ կատարուին ժամանակակից մեր գրողներուն կողմէ՝ նոր սերունդին մատչելի լեզուով։
Իսկ այս բոլորէն անդին ու մանաւանդ՝ ինչո՛ւ չգրուին մեր պատանիները հետաքրքրող, այժմէական նիւթերով՝ իրենց իսկ ապրած կեանքէն – դպրոցական, ընտանեկան, ընկերական միջավայրէն, աշխարհի մեծ հարցերու ծիրէն առնուած (բնութեան պահպանութեան, ազատագրական ժամանակակից պայքարներու, ոճիրներու զսպման եւ այլ խնդիրներու նուիրուած) գործեր։
Արգիլողը մեր երեւակայութեան պակասն է, մեր՝ մշակութային միութիւններու, կազմակերպութիւններու, հրատարակչատուներու…
Այնքան լայն է դաշտը, այնքան բազմաբնոյթ՝ հաւանական բերքը, բայց այնքան աղքատ՝ մեր նախաձեռնութիւնը։
Օտարները բազմամիլիոն ու բազմաերկիլիոն արտադրութեան վերածած են այս մարզը՝ գրքերով, ելեկտրոնիկ հրատարակութիւններով, հեռատեսիլային ու համակարգչային յայտագիրներով, ու մասամբ նորին, ու գրաւած մանուկներու ու պատանիներու ուշադրութիւնը։ Մե՞նք…
Եւ անշուշտ կան նաեւ երկու այլ կարեւոր ազդակներ։ Մէկը՝ գրողները ըստ արժանւոյն գնահատելու պատրաստակամութեան պակասը, միւսը՝ անհրաժեղտ գումարները յատկացնելու վարանումը կամ չկամութիւնը՝ մանկապատանեկան գրականութեան նման երկրորդակա՜ն խնդրի մը համար… Մինչդեռ, մեր մշակոյթի, մեր ինքնութեան պահպանման առաջին քայլերը այդտեղէ՛ն կ'առնուին…
Միայն թէ հոգո՜ւ սով չըլլայ, կ'ըսէր իմաստունը։
Հորիզոն, 2011-12-05, 12 (1692-1693)
ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆԻ ՀԵՏ
Գրութիւնը կրճատուած է՝ ըստ յարմարութեան
Verj-Armen's works are published in Azad-Hye with author's permission.