A little bit about Luys Foundation

Maneh Hakobyan writes about “Luys Fundations”, which sponsors Armenian students for study abroad.

By Maneh Hakobyan

In recent times less is talked about “Luys” Foundation, though, when it was first launched in 2008 it was highly heralded and expected to perform miracles. Let?s remind that the Foundation was meant to financially assist gifted Armenian young people to get education in the world's best universities.

At that time we had abundant promises, today we have poor accomplishments. 

Let's see what we can find on the web about that… again nothing in particular, except some scrappy, hardly visible information posted here and there. In one of them, for example, is stated that “Luys has raised the bar”. In this case “raising the bar” means actually shortening the list of foreign universities from 25 to 10. Apparently it should be considered as a step backwards, but for Anahit Evoyan, the Public Relations Officer of the Foundation's educational program, it is considered as a progress, arguing that “Luys” is not requiring our young people to be admitted to one of the world's top ten universities, instead of the previous figure of twenty five. Well, our students need to pray now so that the ceiling remains at this level, because if it is raised more and the remaining ten universities are filtred subsequently, then only 1-2 universities will be left on the list, and, at best, equal number of students.

So, the fact is, that “Luys” Foundation, with its expenses and astronomical salaries, is gradually assisting less and less number of students. In four years, it has semi funded 170 students. Do the Prime Minister, Ms. Karaaslanyan and “Luys” officers agree that this number should have at least one extra zero on the right side?

Today even at the first glance it's all clear that “Luys” is hardly sparkling, instead of beaming.

I remember clearly the long-awaited meeting of Yerevan State University's students in 2009 with the newly appointed Director of “Luys” Foundation Jacqueline Karaaslanian and the Prime Minister Tigran Sargsyan. The event was long-awaited, because J. Karaaslanian was “chosen” months ago, and during the elapsed period we were told that she was packing her trunks to arrive from USA and undertake this rather responsible position.

We waited very long for the arrival of this rather unique personality. Actually, packing the trunks was a justifying excuse to counterbalance the students' question about why “the cart was not moving on”.

Anyway, at first the Prime Minister presented “Luys” as a foundation, which aimed at providing scholarships to Armenian students planning to enroll in the world's leading universities. He also presented the main spheres of this foundation: science, education and, no matter how surprising it might sound: culture. By adding this initially unaccounted word (culture) to the spheres, he hit two birds with one stone: 1) justified spending Foundation's money for two concerts, which by the way were the only work carried on during the four months of packing the trunks, 2) prepared the ground for similar events in the future, with no possibility of monitoring the expenses.

After that, the Prime Minister presented Ms. Karaaslanian, endowing her by such amazing attributes, the way an author from romanticism period would have done when describing his/her hero. He then asked himself and the audience rhetorically: what we would do now if we didn't find Ms. Karaaslanian and what would have happened if she had refused to come to Armenia. Excited with his own words, the Prime Minister fell into the extremes and forgot for a moment that he was attending a meeting with the students of Yerevan State University, not kids in the kindergarten.

Then Ms. Karaaslanian spoke, saying sentences in incomprehensible Armenian, after which students were looking at each other with indulgent smile. Before her arrival she was described by those who chose her as being fluent in several languages, Armenian on top. Many of us were surprised, but hoped that she would at least master the knowledge and skills, for which she was judged to have absolute advantage over the other candidates and for which she was unanimously chosen. Presenting herself Ms. Karaaslanian said that she has worked in France with famous scientists, then worked in Boston, again with famous scientists, and generally she has worked with many famous scientists… but what essentially remained unclear was what kind of work she was involved with those scientists (Unintentionally I recalled the episode in the well known theatre performance when Karp Khachvankyan says that all Ministers were used to take off their hats in front of him, as he was working in the wardrobe).

Well, Ms. Karaaslanian was invited, and she came maybe with great willingness to work (though, as life showed, also with too moderate endowment), with warm American smile, perhaps without even thinking over the question: what a strange system of values exists in Armenia, if working with a famous scientist is more respectable than being a famous scientist? Maybe she didn't get why the name of Artur Ishkhanyan was being heard left and right in the hall and why the Prime Minister was getting nervous upon hearing that name or was rudely interrupting the questioners or making an effort for smooth transition to other topic by way of making humorous remarks.

Being unaware of her job (at that time, as well as now) how could Ms. Karaaslanian realize that the ethical norms were greatly changed in the homeland since the time when Vramshapuh received Mesrop Mashtots, who has returned to spread light in his homeland by what he has created [the Armenian alphabet]… and how this radiating light was highly esteemed by the kings. Now the “kings” in Armenia misappropriate others ideas, proudly present them as their own and chide anybody who is willing to speak about justice.

Ms. Karaaslanian was not interested in the details, but the journalists are inquisitive…

So, as we are at this moment out of the Prime Minister's control and many years have passed, unfortunately not overwhelmed with abundant light, but instead gradually we have moved to the darkness, let's us, therefore, try to figure out who is Artur Ishkhanyan. Thanks to the miracle named internet one can immediately realize, that the corresponding member of NAS RA, doctor of physics and mathematics Artur Ishkhanyan is the person, who has put forward the idea of “Luys”. Unlike others, the Prime Minister should know for certain what great work he has done for that. But when everything was done, “the president's high patronage” was called… and the names “Artur Ishkhanyan” and “Luys” were not permitted to be pronounced next to each other.

It is possible to forbid people to have memory, to rebuke voicing any topic using thousands of means well known by the rulers, but fortunately we are living in a bright century marked with the presence of the internet, which has an infallible memory… dig into it and go back in time before 2009, and it will shed light on many questions.

Now let's try to answer the Prime Minister's question; that is, what would have happened, in case of “doing the wrong selection”, or if Ms. Karaaslanian, having a better offer has refused to come to Armenia and suddenly another candidate was selected as a director of “Luys”, for example, the author of the idea Artur Ishkhanyan himself.

1- The questions that received scrappy, vague and unclear answers (like almost all the questions that were asked) would get certain, distinct answers.

2- The work would not get tortoise run instead of speed and energy. Today we would not pride ourselves for having only 170 “Luys” students educated abroad; instead we would speak about thousands.

3- The Prime Minister would not feel as sitting on needles, because in this case any fabrication would be excluded and the students would trust the words “fair” and “transparent”. The more such words were repeated in the current situation, the less inspiration they gave.

4- The component “culture” would be removed, which is nothing but a mean for streaming the Foundation's money towards unknown direction.

Finally the most important:

5- The answers to questions such as whether there would be brain drainage and whether the students who are studying abroad to get a better education will eventually return…, for these questions the students would have seen in front of them, the person who personally have come up with the idea, and who for many years has dedicated himself to the initiated work, has developed in details the main theses along with the students, who is a well-known scientist, is, in fact, more reliable, than a person who performs incompetently, and for whom the years do not count in asserting responsibility toward the undertaken work.

So, the student who is heading abroad would not face the dilemma: whether to stay abroad and work there, where scientists are respected and make good earnings, or return to the homeland, where the experience of working with a famous scientist is more valued than being a scientist itself, where working with a well-known scientist is enough precondition for being rewarded ten times more than what the famous scientist receives and where the “system of values” is so much mutilated, that regretfully it can be described as a mockery.

English text refined by Azad-Hye

NOTE: Read Luys Foundation's official response here.

---

TEXT IN ARMENIAN

Մի քիչ ?Լույս?-ից

Մանե Հակոբյան

Ազատ-Հայ

?Լույսից? առանձնապես չի խոսվում, այնինչ 2009-ին ?սպառնում? էին, որ ?Լույս? հիմնադրամը շուտով հրաշքներ է գործելու և եթերներից չի իջնելու նրա լուսատու անունը: Ի՞նչ բան է սա։ Հիշեցնենք, որ հիմնադրամը կյանքի է կոչվել 2008-ին՝ ֆինանսապես աջակցելու, որպեսզի հայ շնորհալի երիտասարդները հնարավորություն ունենան՝ սովորելու աշխարհի լավագույն բուհերում:

Այն ժամանակ խոստումներն առատ էին, այսօր՝ արված գործը՝ սակավ:

Տեսենք, թե ինտերնետո՞ւմ ինչ կգտնենք այդ մասին? դարձյալ` առանձնապես ոչինչ, եթե չհաշվենք այստեղ-այնտեղ ծվարած որոշ կցկտուր տեղեկություններ: Ահա, մեկում, օրինակ, այն, որ ?Լույսը? բարձրացրել է նշաձողը: Իսկ՝ բարձրացնել նշաձող, տվյալ դեպքում, փաստորեն, նշանակում է՝ արտասահմանյան բուհերի ցանկը կրճատել ու 25-ից հասցնել 10-ի: Ըստ ամենայնի, դա պիտի որ համարվեր հետընթաց, բայց արի ու տես, որ, ըստ հիմնադրամի կրթական ծրագրի հասարակայնության հետ կապերի պատասխանատու Անահիտ Էվոյանի՝ դա առաջընթաց է, քանի որ ?Լույսը? պահանջում է, որ մեր երիտասարդներն ընդունվեն աշխարհի լավագույն տա՛սը համալսարաններից մեկը և ոչ թե նախկինում որոշված քսանհինգը: Դե ի՞նչ. մեր ուսանողներին մնում է աղոթել, որ նշաձողի դիրքը գոնե այս մակարդակի վրա պահեն, քանի որ եթե մի քիչ էլ բարձրացնեն՝ զտելով աշխարհի լավագույն համալսարաններից այդ 10-ն էլ, արդյունքում կմնա 1-2 համալսարան ու, լավագույն դեպքում, այդքան էլ ուսանող:
Բանից դուրս կգա, որ ?Լույսի անձնակազմը?, իր ողջ ծախսերով ու աստղաբաշխական թվերի հասնող աշխատավարձերով, գնալով աջակցում է ավելի ու ավելի քիչ ուսանողների: Չորս տարում նա (կիսով չափ) ֆինանսավորել է 170 ուսանողի: Տեսնես համաձա՞յն են պարոն վարչապետը, տիկ. Կարաասլանյանն ու լուսակից պաշտոնական այլ անձինք, որ այսօր այդ թվի վերջում գոնե մի զրո ավել պիտի լիներ:

Այսօր մի հայացքից էլ պարզ է` ?Լույսը? ոչ թե առատ լուսավորում, այլ թեթև առկայծում է, այն էլ?

Այսօրվա պես հիշում եմ 2009-ին ԵՊՀ-ում տեղի ունեցած՝ համալսարանականների երկար սպասած հանդիպումը ?Լույս? հիմնադրամի նորընտիր տնօրեն Ժակլին Կարաասլանյանի և վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հետ: Երկար սպասված, քանի որ Ժ. Կարաասլանյանը ?ընտրվել էր? ամիսներ առաջ, և դեռ այն ժամանակ ասվեց, որ նա արդեն ?իրերն է կապում?, որպեսզի ԱՄՆ-ից գա ու ստանձնի այդ բավական պատասխանատու գործը:

Շատ երկար սպասեցինք այդ առանձնահատուկ անձնավորության գալստյանը: Փաստորեն, չորս ամիս շարունակ իրեր կապելն արդարացուցիչ հանգամանք էր, որ հակադարձվեր ուսանողների այն հարցը, թե ինչու սայլը տեղից չի շարժվում:

Ինչևէ, սկզբում վարչապետը ներկայացրեց ?Լույսը?` որպես հիմնադրամ, որն ստեղծվել է աշխարհի առաջատար բուհերում սովորող հայ ուսանողներին կրթաթոշակով ապահովելու նպատակով, իսկ հետո` հիմնադրամի բաղադրիչները` գիտություն, կրթություն և, որքան էլ զարմանալի լինի, մշակույթ: Բաղադրիչների մեջ մտցնելով մշակույթ բառը, որն ի սկզբանե չէր եղել, նա մեկ գնդակով որսաց երկու նապաստակ` մեկ՝ արդարացրեց հիմնադրամի փողերով կայացրած երկու համերգները, որոնք, ի դեպ, այդ չորս (իրեր կապելու) ամիսների ընթացքում կատարած միակ գործն էին, երկու՝ հող ստեղծեց հետագայում կայանալիք նմանատիպ միջոցառումների համար, որոնց վրա ծախսված փողերը հնարավոր չէ հաշվել:

Այնուհետև պրն. վարչապետը ներկայացրեց տիկ. Կարաասլանյանին` ?օժտելով? նրան այն զարմանահրաշ գծերով, որոնցով ռոմանտիզմի շրջանի հայտնի գրողը կօժտեր իր կերտած դրական հերոսուհուն, ապա հռետորական հարց ուղղեց իրեն ու դահլիճին՝ ի՜նչ կանեինք մենք հիմա, եթե չգտնեինք տիկ. Կարաասլանյանին և ի՜նչ կլիներ հիմնադրամի վիճակը, եթե տիկինը հանկարծ հրաժարվեր գալ Հայաստան: Վարչապետը՝ իր իսկ խոսքից ազդված, ընկել էր ծայրահեղության մեջ ու մի պահ մոռացել, որ հանդիպումը ոչ թե մանկապարտեզի ավագ խմբի սաների հետ է, այլ Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների:

Այնուհետև խոսեց տիկ. Կարաասլանյանը` անհասկանալի հայերենով ասելով նախադասություններ, որոնց ավարտից հետո ուսանողները ներողամիտ ժպիտով իրար սկսեցին նայել: Տնօրենին ներկայացնող-ընտրողները, մինչ նրա ժամանումը, գրում էին, որ նա ազատ տիրապետում է մի քանի լեզուների, և այդ լեզուների ցանկը սկսվում էր հայերենից: Շատերս զարմացանք, բայց ներքուստ հույս փայփայեցինք, որ մնացած անզուգական գիտելիքներին ու իմացություններին, որոնց շնորհիվ, ինչպես վարչապետը նշեց, նա, բացարձակ առավելություն ունենալով մյուս թեկնածուների հանդեպ,  ընտրվել էր միաձայն, ավելի լավ է տիրապետում: Տիկ. Կարաասլանյանը, ներկայացնելով իրեն, ասաց, որ ինքն աշխատել է Ֆրանսիայում` հայտնի գիտնականների հետ, այնուհետև` Բոստոնում, էլի՝ հայտնի գիտնականների հետ, և, ընդհանրապես, ինքն աշխատել է շատ հայտնի գիտնականների հետ? բայց այդպես էլ անհասկանալի մնաց էականը` որպես ի՞նչ է աշխատել նա այդ գիտնականների հետ: (Ակամա հիշեցի հայտնի ներկայացման այն հատվածը, երբ Կարպ Խաչվանքյանն ասում էր, թե բոլոր մինիստրներն իր առաջ գլխարկ են հանում, քանի որ ինքն աշխատում է հանդերձարանում):

Դե, ինչ? տիկ. Կարաասլանյանին հրավիրել էին, նա էլ եկել էր` գուցե իրո՞ք աշխատելու մեծ պատրաստակամությամբ (թեև, ինչպես ցույց տվեց կյանքը, նաև, մեղմ ասած, աշխատելու չափազանց համեստ ձիրքով), ամերիկյան ջերմ ժպիտով` հավանաբար չմտածելով անգամ այն հարցի շուրջ, թե այդ ինչ տարօրինակ արժեհամակարգ է գործում Հայաստանում, ըստ որի՝ հայտնի գիտնականի հետ աշխատած լինելն ավելի հարգի է հայտնի գիտնական լինելուց: Չմտածելով հավանաբար, թե ինչու դահլիճի այս ու այն կողմից հնչում է Արթուր Իշխանյան անունը և ինչու վարչապետը նյարդայնանում է այդ անունը լսելիս. կամ կոպտորեն ընդհատում է հարց հնչեցնողին կամ, հումորի տալով, սահուն անցում կատարում:

Այս ամենից, նաև իր գործից (և՛ այն ժամանակ, և՛ այժմ) անտեղյակ Ժակլին Կարաասլանյանն ի՞նչ իմանա, որ հայրենիքում բարոյական չափանիշները մեծ փոփոխություն են կրել այն բանից հետո, երբ Վռամշապուհն ընդունեց Մեսրոպ Մաշտոցին, ով վերադարձել էր, իր ստեղծածի շնորհիվ, հայրենիքում լույս տարածելու? և ինչպե՜ս էին արքաները մեծարում նրանց, ովքեր լույս էին տարածում: Հիմա Հայաստանում ?արքաները? յուրացնում են ուրիշի մտքերը, բարձր ճակատով ներկայացնում դրանք` որպես իրենցը և սաստում արդարությունից խոսել ցանկացողներին:

Տիկ. Կարաասլանյանին շատ բան չհետաքրքրեց, բայց լրագրողները շա՜տ հետաքրքրասեր մարդիկ են?

Դե քանի որ այս պահին ազատ ենք վարչապետի հսկողությունից, անցել են տարիներ, որոնք, ցավոք, չեն ողողվել առատ լույսով, այլ գնալով տանում են դեպ խավար, փորձենք պարզել, թե ով է Արթուր Իշխանյանը: Ինտերնետ կոչվող հրաշքի շնորհիվ դժվար չէ անմիջապես պարզել, որ ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, ֆիզ.-մաթ. գիտ. դոկտոր Արթուր Իշխանյանն այն մարդն է, ում մտահղացումն է ?Լույսը?: Ում-ում, բայց պրն. վարչապետին պիտի որ քաջ հայտնի լիներ, թե նա ինչ մեծ աշխատանք է տարել այս ուղղությամբ: Իսկ երբ ամեն ինչ արված էր, հնչեց` ?նախագահի բարձր հովանու ներքո?-ն? և արգելվեց կողք-կողքի  արտասանել Արթուր Իշխանյան և ?Լույս? անունները:

Մարդկանց հնարավոր է արգելել՝ ունենալ հիշողություն, իշխանավորներին հայտնի հազար ու մի ձևեր բանեցնելով՝ հնարավոր է սաստել այս կամ այն թեմայի բարձրաձայնումը, բայց, բարեբախտաբար, մենք ապրում ենք լուսավոր դարում, որտեղ կա ինտերնետ՝ շատ սուր հիշողությամբ? փորփրիր ու անցիր 2009-ից առաջ, ու շատ-շատ մութ հարցեր կլուսավորվեն:

Այժմ փորձենք պատասխանել վարչապետի հարցին, թե ինչ կլիներ, եթե ?սխալ ընտրություն? կայացվեր կամ տիկ. Կարաասլանյանը, ունենալով ավելի լավ առաջարկ, հրաժարվեր գալ Հայաստան, ու հանկարծ ?Լույսի? տնօրենի պաշտոնում ընտրվեր թեկնածուներից մեկ ուրիշը, օրինակ, հենց թեկուզ մտքի հեղինակը՝ Ա. Իշխանյանը.

1. Այն հարցերին, որոնց հանդիպման ժամանակ տրվեցին կցկտուր, անորոշ ու անհասկանալի  պատասխաններ (իսկ համարյա բոլոր հարցերն էին արժանանում նման բախտի) կտրվեին հստակ ու կոնկրետ պատասխաններ:

2. Աշխատանքին չէր տրվի կրիայի ընթացք, այլ` արագություն ու եռանդ: Այսօր մենք չէինք պարծենա, որ ?Լույսի? շնորհիվ արտասահմանում սովորել են 170 ուսանողներ, այլ կխոսեինք հազարներից:

3. Վարչապետը փշերի վրա չէր լինի, քանի որ այս դեպքում կեղծիք էլ չէր լինի, և ուսանողները կհավատային արդար ու թափանցիկ  բառերին, որոնք ինչքան շատ կրկնվեցին, այնքան քիչ  հավատ ներշնչեցին:

4. Բաղադրիչներից կհանվեր ?մշակույթը?, որը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ հիմնադրամի փողերի անհայտ ուղղությամբ հոսքի միջոց:
Եվ վերջապես ամենակարևորը`

5. Այն հարցերի պատասխանները, թե արդյոք ուղեղների արտահոսք չի՞ լինի և սովորելու մեկնած ուսանողները կվերադառնա՞ն? ուսանողներն իրենց աչքով կտեսնեին, որ նա, ով ծրագիր է առաջ քաշում, տարիներով նվիրվում իր մտահղացած գործին, ուսանողների հետ միասին հիմնադրույթներ մշակում` ամենայն մանրամասնությամբ, ով ճանաչված գիտնական է, ավելի հուսալի է, քան նա, ով ներկայանում է՝ գործից անտեղյակ, իսկ տարիները ամենևին չեն նպաստում՝ կայանալու ստանձնած պատասխանատու գործի մեջ:

Հետևաբար, արտասահման մեկնող ուսանողը երկընտրանքի առաջ չէր կանգնի՝ մտածելով՝ մնալ ու աշխատել արտասահմանո՞ւմ, որտեղ գիտնականը ունի և՛ արժանի հարգանք, և՛ արժանի վաստակ, թե՞ վերադառնա՞լ հայրենիք, որտեղ հայտնի գիտնականի հետ աշխատելն ավելի հարգի է հայտնի գիտնական լինելուց, որտեղ հայտնի գիտնականի հետ աշխատած լինելը բավարար պայման է՝ վաստակելու տասնապատիկ ավելի, քան վաստակում է հայտնի գիտնականը, որտեղ ?արժեհամակարգի? այնպիսի խեղում է, որ ցավով կարելի է անվանել ծաղր: