Meri Martirosyan writes about the celebration of Holy Easter (Zatik) according to Armenian tradition.
Մերի Մարտիրոսյան
?Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց?, ահա այս խոսքերով են միմյանց դիմում քրիստոնյա աշխարհի մարդիկ Զատիկի տոնին և ի պատասխան ստանում. ?Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի?:
Մենք Զատիկ կամ Կարմիր զատիկ անվանում ենք Քրիստոսի հարության օրը: Նոր կտակարանում Զատիկը շարժական տոն է,ամեն տարի այն նշվում է գարնանային օրահավասարին` մարտի 22-ից հետո,35 օրվա ընթացքում: Ըստ ավանդության` Զատիկի օրը բախտ էին բաժանում,և ով այդ օրը քնած մնար, բախտից կզրկվեր:
Զատիկի ամենագլխավոր արարողությունը մատաղն է: Հնում ողջ գյուղով հավաքում էին որոշակի գումար և դրանով եզներ էին գնում: Երեկոյան զոհաբերում էին և եփում եկեղեցու բակում` ծիսական երգերի ուղեկցությամբ: Գիշերը կազմակերպում էին նաև խաղեր, մրցույթներ, այդ օրը ծնված երեխան համարվում էր շատ բախտավոր և օժտված էր գուշակելու ընդունակությամբ: Բուն Զատիկի առավոտը սկսվում էր եկեղեցու զանգերով և տոնական ժամերգությամբ: Եկեղեցի էին տանում սոխի կեղևով ներկված ձվերը, որով էլ ավարտվում էր Մեծ պասը: Այնուհետև բաժանում էին մարդկանց: Ըստ դասական ավանդության` ձուն ներկում էին միայն կարմիր, որը խորհրդանշում էր Հիսուսի արյունը, որը թափվել է աշխարհի մաքրության համար: Այնուհետ սկսվում էին շնորհավորանքները և այցելությունները: Հատկապես ճոխ էին լինում հարսնացուների և նշանածների տուն տարվող նվերները: Տղամարդիկ անասունների կոտոշները ներկում էին կարմիր գույնով և տանում դաշտ: Այս արարողությունը պետք է ավելի բերքառատ դարձներ դաշտերը: Այնուհետև սկսվում էր ձվախաղը: Այս օրը համարվում էր նաև տնօրհնեքի օր, տերտերն այցելում էր բոլոր տները և օրհնում դրանք: Զատիկն ավարտվում էր ուշ երեկոյան, սակայն խաղերը շարունակվում էին մի 2 օր ևս: Հաջորդ օրը` երկուշաբթի, Զատիկի մեռելոցն էր` տարվա 5 կարևորագույն մեռելոցներից մեկը:Նորահարսերից բացի,բոլորն այցելում էին գերեզմաններ` իրենց հետ տանելով զատկական ուտելիքները:Ըստ մեր նախնիների` իսկական գարունը սկսվում էր Զատիկից հետո:Զատիկին հաջորդող 2 կիրակիները ևս համարվում էին տոնական.առաջինը նշվում էր ի հիշատակ Երուսաղեմի առաջին եկեղեցու հիմնադրման և կոչվում էր Կանաչ կիրակի:Այս օրը ձուն ներկում էին կանաչ գույնով: Մյուս կիրակին կոչվում էր Կարմիր կիրակի և համարվում էր ուխտագնացության օր:
Ներկայումս հայ ժողովուրդը շարունակում է մեծ ուրախությամբ նշել Զատիկը, սակայն ոչ բոլոր ավանդույթներն են պահպանվել: Տոնական սեղանին դնում են կարմիրով, երբեմն նաև այլ գույներով ներկված ձուն, ձուկը և գինին: Այս տարի Զատիկը նշվելու է ապրիլի 24-ին: Բոլորն անհամբերությամբ սպասում են սիրված տոնին և նախապատրաստվում: