Edward Ayvazyan: We should accept both the positive and negative facts about Georgia

Edward Ayvazyan: We should accept both the positive and negative facts about Georgia

An interview with the Akhaltskha (or Akhaltsikhe) Armenian cultural and public figure Edward Ayvazyan


How do the language rules in Georgia affect the lives of the Armenians?


The Armenians here speak the Georgian language pretty fluently. The situation is a bit different in Akhalkalak.


There?s only one Armenian school In the city, am I right? How many students does it have?


Yes, the school?s name is Hovhannes Toumanian, there are 600 students at the present, there?s another settlement next to the city named “Tavarni”, where  another Armenian school with 50 students functions. Currently there?s the Georgian section in the school for Georgian and newly settled Meskhet Turkish students, there are also Armenian schools in the Armenian villages of Akhaltskha.


Do most Armenians go to Armenian schools or they prefer to go to foreign ones, especially the Russian?


In the past they preferred the Russian schools but not anymore, although in the Russian schools it is possible to teach Armenian next to Russian for those who want to. Most of the Armenian students however attend the Armenian Youth Cultural-Educational Centre of Akhaltskha. Only few parents have registered their children in Georgian schools.


I?d worry more about the neighboring city of Abastuman, where the Armenian section of the Georgian school is facing the danger of shutting down because of the shrinking number of Armenians. The parents are complaining saying that the administration is doing everything so that the Armenians would attend the Georgian section instead. A few years ago, our youth centre, hand in hand with the Charles Aznavour Benevolent Union did its best to keep the section functioning, but now- once again- it?s in danger.


How many classes are there for the Armenians language? What about the other languages?


Last year there were 7-8 Armenian classes per week, now there are only 4-5, there used to be 4 Georgian classes and now there are 5-6. English also has a big share of the classes.
 
What can you tell us about the Armenian organizations in Akhaltskha?


There are a lot “on paper”, but only the Armenian Youth Cultural-Educational Centre is active. In the past, the Charles Aznavour Benevolent Union was the first of its kind and pretty active. Unfortunately it?s dormant now as it has no resources.


Is the Russian school curriculum established by Tbilisi?


First let me say that the Georgians have no enmity towards the Russians or their language, they do not mix between politics and education. Russian schools have always been supported by the government.


After graduating from the Russian school, are the students able to speak Armenian well?


More than half of the graduates speak, read and write the language, Armenians in Akhaltskha use only Armenian in their homes.


Do you get Armenian textbooks from Yerevan?


In the past, yes, but now we are not allowed to; Georgia prints all Armenian textbooks, although you can find countless mistakes in them.


What about the media? Are there Armenian periodicals, radio stations? Do you watch Armenian channels? If not, what do you watch? What papers do you read?


We have none of the above mentioned. Those who have satellites, watch the Armenian and Russian channels mainly. There is one TV channel in Akhalkalak but it is not aired in Akhaltskha. Importing printed media from Armenia to Georgia is quite difficult issue. We had a monthly periodical named Akunq printed in Akhalkalak, which was shut down a year ago, and till now it was not possible to register it. In Samtskhe-Javakhk (Samstkhe-Javakheti) region there is 'Haravayin Darpas' weekly periodical printed in Georgian and Armenian, which does not tackle Armenian issues at all.


I should mention that in all Georgia we have one Armenian site http://akhaltskha.net/ (Rebirth of Akhaltskha) website it is in Armenian, Russian Georgian and English, the Armenian section is pretty active currently. It is vital that we have sponsors so that we can have our own reporters and report day to day news to the whole area.


How do the open borders between Turkey and Georgia affect people?s lives? Do they look for jobs abroad? Does the local business suffer?


No one has suffered as a result of the open borders; on the contrary, it has only enhanced activeness in the whole area.
 
Do Georgians immigrate from Akhaltskha seeking a better financial status?


What I see is quite the opposite, new houses and buildings are constructed every day, new shops and offices are inaugurated, the only immigration is from the country to the city.


In France there is an organization called France – Javakhk. Are you aware about it and do you have contact with it?


Unfortunately we are not aware about it. All we know is that French Armenians have organized demonstrations supporting the rights of Javakhk Armenians.


I would like to point out here that we have great expectations from the Armenian Diaspora in Western countries. Armenian authorities have declared that they do not intend to deal with Javakhk Armenian issues. Our only hope now is the Diaspora in Western countries and in the Middle East. They can help us by supporting our rights and by doing investments here. The Georgian law provides good opportunity to do investments in the country. All parties should benefit from this.


What about the immigration of the Meskhet Turks to your area and its effect on the Armenians?


It?s been increasing recently, and now you can find tens of families settling in Akhaltskha.


Armenians do not look at them with enmity, some of them are even on friendly terms, but there?s always the fear; no one can forget 1918, when the Meskhet Turks aided the Turkish government that was trying to reign the whole area by force. At the time, only the resistance of Armenians and Georgians together saved Akhaltskha from the Turks.


What?s the intention of the Georgian government by allowing this migration?


Georgia has taken a direct responsibility before the international community to allow the Meskhet Turks to transmigrate in the Samtskhe-Javakhk region. We can say that the Georgian public?s opinion has been divided. Some consider them Georgians who have adopted Islam, and some consider them to be Turks.


There are Armenian deputies in the Georgian parliament, what about their input? Are you in contact with them?


There are a few Armenian deputies; all we know is that a few years ago on April 24th they asked their colleagues to stand a moment in silence in respect of the memory of those killed in the genocide.


In case an American or a European Armenian comes to Akhaltskha, in what business sectors could he invest?


We are known for our dairy products; it?s so abundant it can supply the needs of Armenia and Georgia. One can start, for instance, a potato chips company because potatoes are so cheap and of high quality. Unlike other countries, after the collapse of the Soviet Union, Georgia was able to get rid of the bribery and follow the developing path of the West, which makes the area more inviting for foreign businessmen.
 
If someone is seriously thinking about starting a business, do you think the paperwork is daunting, especially for those who do now speak Georgian?


In my opinion, neither the paperwork nor the language would be an issue, since most of the employees speak good English. To sum up, I?ll add that we should accept both the positive and negative facts about Georgia; the Armenians of Georgia still have many unresolved issues related to their rights.


ABOUT EDWARD AYVAZYAN


In 2002 Edward Ayvazyan was in charge of the youth section of the Armenian National Public Union in Akhaltskha. In the fall of 2006, he and four other colleagues established the Armenian Youth Centre, where he works as a pedagogue. In 2007, he was in charge of the Akhaltskha branch of the Z. Zorian Youth Union and at the same time he worked for a short period as a reporter for the A-Info agency. In 2007, Ayvazyan established and since then has been heading the www.akhaltskha.net informative site.


The above interview was originally published in Akhaltskha website in January 2011.


The interviewer is Yenovk Lazian from Augsburg, Germany. Translated into English for Azad-Hye by Nanor Mikayelian. Published here with permission.


Website: http://akhaltskha.net/


Population of Akhaltskha or Akhaltsikhe according to the State Department of Statistics of Georgia (2002):

The city's population: 46.134 (Georgians 28.473 or 61% and Armenians 16.879 or 37%).


Photo: The city of Akhaltskha (Akhaltsikhe).






ORIGINAL TEXT IN ARMENIAN
      
ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ԱԽԱԼՑԽԱՑԻ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԵՒ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԳՈՐԾԻՉ ԷԴՈՒԱՐԴ ԱՅՎԱԶԵԱՆԻ ՀԵՏ
 
Պարոն Այվազեան, կը հաճի՞ք երկու խօսք ըսել ձեր մասին:


2002-ին եղել եմ Ախալցխայի Հայկական Ազգային Հասարակական միութեան երիտասարդական բաժնի պատասխանատու: 2006-ի աշնանը 5 ընկերներով հիմնադրել ենք Ախալցխայի Հայկական երիտասարդական կենտրոնը, որտեղ եւ աշխատում եմ որպէս մանկավարժ: 2007-ին եղել եմ Զ. Զօրեանի անուան երիտասարդական միութեան Ախալցխայի մասնաճիւղի պատասխանատու: Նոյն թուականի կարճ ժամանակաընթացքով աշխատել եմ որպէս A-info  լրատուական գործակալութեան լրագրող: 2007-ի դեկտեմբերից հիմնադրել եւ ղեկավարում եմ www.akhaltskha.net  Ախալցխայի տեղեկատուական կայքը:


Քանի մը ամիս առաջ երկու ջաւախեցի ձերբակալուած են՝ յօգուտ Ռուսիոյ լրտեսութեան մեղադրանքով:


Ջաւախքահայերից լրտեսութեան համար երկու տարի առաջ էին ձերբակալուել հայեր, բայց նրանք հիմա ազատութեան մէջ են: Ես նոր դէպքը Ջաւախքի ու ջաւախքահայերի հետ բացարձակ ոչ մի կապ չունի, ուղղակի կամ շփոթմամբ, կամ էլ դիտմամբ Թիֆլիսի լրատուամիջոցները ձերբակալուածներից մէկին կապել են Ջաւախքի հետ?


Լեզուի մասին Վրաստանի օրէնքը ինչպէ՞ս կ'ազդէ Ախալցխացի հայուն կեանքին վրայ:


Ինչ կը վերաբերուի լեզուին ապա կարող եմ ասել, որ իրօք Ախալցխայի հայերը բաւականին լաւ են տիրապետում վրացերէնին: Ախալքալաքում մի քիչ այլ է իրավիճակը:


Միայն մէ՞կ հայկական դպրոց կայ քաղաքին մէջ: Քանի՞ աշակերտ ունի:


Քաղաքում կայ մէկ՝ Յովհաննէս Թումանեանի անուան հայկական դպրոց, որը ներկայումս ունի մօտ 600 աշակերտ: Քաղաքին կից մի բնակավայր եւս կայ որ ժողովուրդը կոչում է “տավառնի?, որտեղ եւս հայկական դպրոց ունենք մօտ 50 աշակերտով: Դպրոցում ներկայումս գործում է նաեւ վրացական բաժին տեղի վրացիների եւ նոր հաստատուած փոքրաթիւ թուրք մեսխերի համայնքի համար: Ախալցխայի հայկական գիւղերում եւս ունենք հայկական դպրոցներ տարրական, միջին եւ ամբողջական: Քանի որ գիւղերը իրար մօտ են գտնւում, յաճախ աշակերտները աւարտելով իրենց գիւղի 9 դասարանները  տեղափոխւում են  կողքի գիւղերը, որպէս զի դպրոցի իրենց ուսումը շարունակեն:


Հայերուն մե՞ծ մասը հայկական դպրոցը կը յաճախէ, թէ՞ օտար դպրոցները կը նախընտրէ, մանաւանդ ռուսականը:


Չէի ասի, որ ռուսաց դպրոցին մեծ նախապատուութիւն են տալիս. միայն նախկինում էր այդպէս: Օրինակ այս տարի ռուսաց դպրոց առաջին դասարան է գնացել մի քանի հայ աշակերտ: Նոյն ռուսաց դպրոցում ցանկացողներին դասաւանդում են նաեւ հայերէնը, բայց ռուսաց դպրոցի հայ աշակերտների գերակշիռ մասը հայերէն է սովորում յաճախելով Ախալցխայի հայկական երիտասարդական կրթամշակութային կենտրոնը: Քաղաքում երկու-երեք հոգի էլ իրենց զաւակներին վրացական դպրոց են տուել:


Աւելի մտահոգիչ է հարցը կողքի Աբասթուման քաղաքում, որտեղ հայերի թուի կտրուկ նուազման պատճառով փակման վտանգի տակ է յայտնուել դպրոցի փոքրիկ հայկական խմբակը:


Տեղացի հայերը բողոքում են, որ այնտեղի դպրոցի տնօրինութիւնը ամէն ինչ անում է, որպէս զի հայերը իրենց զաւակներին տան վրացական բաժին, եւ դպրոցի հայկական խմբակը փակուի: Մի քանի տարի առաջ մեր երիտասարդական կենտրոնի ու Շառլ Ազնաւուր բարեգործական կազմակերպութեան ջանքերով այդ դպրոցը չփակուեց, սակայն հիմա փակմուելու վտանգը կրկին ծառացել է: Իմ կարծիքով եթէ կարողանանք աջակցել այդ դպրոցին, ապա նրանք չեն յամարձակուի փակել հայկական խմբակը:


Ախալցխայի դպրոցում հայերէնի դասաժամերն են կրճատուել որոշ չափով, եւ հիմա դա է մտահոգում մեզ: Հայերէնի նախկին ութ դասաժամից  շաբաթական հիմա պարապում են չորս այն էլ երկուսը դպրոցը ինքն է աւելացրել: Այսինքն Կրթութեան Նախարարութիւնը հայերէնի երկու դասաժամ է յատկացրել շաբաբական եւ երկու դասաժամ էլ դպրոցի նախաձեռնութեամբ է աւելացուել:


Ըսիք որ հայերէնը ուրեմն չորս պահ կը դասաւանդուի, երկուքը պաշտօնապէս, միւս երկուքն ալ անպաշտօն: Իսկ վրացերէ՞նը շաբթական քանի պահ կը դասաւանդուի: Անգլերէ՞նը: Ռուսերէնը կա՞յ արդեօք:


Պաշտօնապէս դասաւանդւում է 2-ից 3 դասաժամ հայերէն, մնացած 1 կամ առաւելագոյնս 2 դասաժամ էլ դպրոցները կարող են աւելացնել: Օրինակ մեր դպրոցում 4-ից 5 դասաժամ են դասավանդում հայերէն: Դա դպրոցի տնօրինութեանը թոյլ է տալիս օրէնքը: Անցեալ տարի 7-ից 8 ժամ էին շաբաթական հայերէնի դասերը հիմա 4-ից 5 շաբաթական: Վրացերէնը նախկինում 4 դասաժամ էր, հիմա 5-ից 6:


Օտար լեզուներից տեղեակ չեմ, բայց անգլերէնին եւս մեծ ուշադրութիւն է դարձւում:


Ախալցխայի մէջ հայկական կազմակերպութիւններ կա՞ն:


Երեւի ձեզ ներկայցնեմ տեղեկութիւն թէ ինչ հայկական կազմակերպութիւներ գրանցուած են եւ դրանցից որոնք են իրականում գործում: Թղթի վրայ կազմակերպութիւններ շատ կան, բայց գործում է միայն Ախալցխայի Հայկական Երիտասարդական Կրթամշակութային Կենտրոնը:


Մի կազմակեպութիւն էլ կայ Շառլ Ազնաւուր բարեգործական միութիւնը, որը սակայն ներկայումս   միջոցներից զուրկ է եւ չի գործում: Այդ կազմակերպութեան գոյութեան մասին երեւի ինքը Ազնավուրն էլ չգիտէ: Մինչդեռ այդ կազմակերպութիւնն է եղել մեր անդրանիկը ու գործել շատ արդյունաւէտ:


Ախալցխայի ռուսական դպրոցին ծրագիրը Թիֆլիսի՞ կողմէ հաստատուած է: Գործածուած դասագիրքերը ո՞ւր կը տպուին:


Նախ ասեմ որ վրացիները թշնամանք չունեն ռուսների կամ ռուսաց լեզուի հանդէպ եւ քաղաքականութիւնը չեն խառնում կրթութեանը եւ մշակոյթին: Ռուսաց դպրոցները ինչպէս նախկինում, այդպէս էլ հիմա պահւում են պետութեան հաշուին եւ բնականաբար պետութիւնն ինքն է ապահովում նրանց դասագրքերը եւ ծրագրերը:


Ռուսական դպրոցը աւարտած հայը որչափո՞վ կը տիրապետէ հայերէնին: Հայերէնը գոնէ իբրեւ ընտանիքի լեզու կը մնա՞յ այդ պարագային:


Ներկայիս ռուսաց դպրոց աւարտողներից կէսից աւելին գիտեն հայերէն կարդալ եւ գրել: Հայերը Ախալցխայում իրենց ընտանիքների մէջ խօսում են միայն ու միայն հայերէն, չնայած մեր բարբառի մէջ կան թուրքերէն եւ ռուսերէն բառեր:


Հայկական դպրոցին հայերէն դասագիրքերը տեղւո՞յն վրայ լոյս տեսած են, թէ՞ Երեւանէն կը բերուին:


Նախկինում Երեւանից էին բերում, հիմա այդ բանը արգելուել է: Վրաստանը ինքն է տպագրում հայկական դպրոցի համար դասագրքեր: Թիֆլիսում տպագրուած հայկական դասագրքերի մէջ կարելի է նկատել բազմաթիւ սխալները, օրինակ կողքի վրայ Մաթեմատիկայի փոխարէն հայերէն տառերով գրուած է “Մակեմակիկա? էլ չասեմ դասագրքերի էջերում տեղ գտած սխալների մասին: Ասում են որ վերջերս պայմանաւորուածութիւն է ձեռք բերուել Հայաստանի ու Վրաստանի միջեւ, որ Երեւանից ժամանած մասնագէտները ստուգեն մեր դասագրքերը:


Հայերէն պարբերական կա՞յ Ախալցխա: Իսկ ձայնասփիւռի հաղորդո՞ւմ: Հայաստանի հեռատեսիլը կրնա՞յ դիտուիլ ձեր կողմերը: Ո՞ր երկրին հեռատելիլի հաղորդումները կը դիտեն. Ռուսիո՞յ, Թուրքիո՞յ, Վրաստանի՞: Ի՞նչ լրագիր կը կարդան մարդիկ մեծաւ մասամբ:


Թուարկածից Ախալցխայում ոչինչ չունենք, ժողովուրդն էլ արբանեակի միջոցով դիտում է առաւելապէս Հայաստանի ու Ռուսաստանի ալիքները:


Ախալքալաքում կայ հայկական հեռուստատեսութիւն, որը չի հասնում Ախալցխա, իսկ ձայնասփիւռի հաղորդումից տեղեակ չեմ: Հայաստանից մամուլ սահման անցկացնելը բաւականին դժուար խնդիր է: Մէկ տարի առաջ փակուեց Ախալքալաքում տպագրուող “Ակունք? ամսաթերթը, որը մինչ օրս չի յաջողւում գրանցել: Սամցխէ-Ջաւախք տարածաշրջանում տպագրուում է հիմնականում “Հարաւային Դարպաս? շաբաթաթերթը վրացերէն եւ հայերէն, որը բացարձակապէս չի անդրադառնում հայերին յուզող խնդիրներին:


Ժողովուրդը ներկայումս սկսել է լայնօրէն օգտուել համացանցից եւ ահա այստեղ մեր կայքի միջոցով ենք փորձում օգտակար լինել մեր ժողովրդին: Հարկ է նաեւ նշել, որ http://akhaltskha.net/-ը  միակ հայկական գործող լրատուական կայքէջն է ինչպէս Սամցխէ-Ջաւախք տարածաշրջանում այնպէս էլ երեւի ամբողջ Վրաստանում: Այն գործում է հայերէն, ռուսերէն, վրացերէն եւ անգլերէն, սակայն ներկայումս հայերէն բաժինն է առաւելապէս լաւ գործում: Այսօր ուզում ենք գտնել հովանաւորների, որպէս զի մի քանի լրագրողի գործի ընդունենք եւ անաչառ տեղեկութիւններ կարողանանք հաղորդել օր օրին ամբողջ տարածաշրջանից, ինչ որ խիստ անհրաժեշտ է: Եթէ կարողանանք հովանաւորներ գտնել եւ եթէ այլ խոչընդոտների չհանդիպենք ապա կարծում եմ կարելի է յետագայում մտածել նաեւ տպագիր թերթի մասին, ինչ որ վերջապէս շատ կարեւոր է:


Թուրքիոյ հետ Վրաստանի բաց սահմանը ի՞նչպէս կ'ազդէ տեղացիներուն կեանքին վրայ: Առուտուրը աշխո՞յժ է: Սահմանէն անդին գործի փնտռտուքը խնդրոյ առարկա՞յ է: Տեղական գործերը կը տուժե՞ն սահմանին վրայէն բերուող աժան ապրանքներէն:


Սահմանի բաց լինելը միայն ու միայն աշխուժութիւն է հաղորդում ամբողջ տարածաշրջանին: Շատերն են Թուրքիա գնալով այնտեղից ապրանք բերում ու վաճառում: Ախալցխան միշտ էլ եղել է նաեւ առեւտրակաների քաղաք, որը նախկինում թուրքերը կատակով անուանել են “քիւչիւք Ստանպուլ?, այսինքն փոքրիկ Պոլիս:


Տեղացի վրացիները կը գաղթե՞ն Ախալցխայէն՝ նիւթական վիճակնին բարելաւելու համար:


Չէի ասի, որ գաղթում են ընդհակառակն, ամէն օր նոր տներ ու շէնքեր են կառուցւում, նոր խանութներ ու տարբեր գրասենեակներ: Նրանց երիտասարդութիւնը գիւղերից քաղաք է փոխադրւում՝ մեզ մօտ:


Ֆրանսայի մէջ կը գործէ Ֆրանսա-Ջաւախք կազմակերպութիւնը: Տեղեա՞կ էք անոր գոյութեան, կապ հաստատա՞ծ էք հետը:


Ցաւօք սրտի տեղեակ չենք, միայն գիտենք, որ ֆրանսահայերը մի քանի անգամ բողոքի են դուրս եկել պաշտպանելով Ջաւախքահայութեան իրաւունքները:


Ասեմ, որ մենք արեւմտեան սփիւռքից մեծ ակնկալիքներ ունենք: Ներկայիս Հայաստանի իշխանութիւնները իրենց իսկ յայտարարութիւններից դատելով մտադիր չեն ջաւախահայերի խնդիրներով զբաղուելու: Մեր միակ յոյսը մնում է արեւմտեան եւ միջինարեւելեան սփիւռքը իր հզօր ու կազմակերպուած համայնքներով ու բանիմաց մասնագէտներով: Արեւմտեան սփիւռքը մեզ կարող է օգնել ինչպէս մեր իրաւունքների պաշտպանման ոլորտում, այնպես էլ կարող է ներդրումներ անել այս փոքրիկ տարածաշրջանում: Ի վերջոյ Վրաստանի օրէնսդրութիւնը լաւ հնարավորութիւններ է տալիս երկրում ներդրումներ կատարելու համար: Կարծում եմ, որ բոլոր կողմերը պէտք է օգտուեն այդ հնարաւորութիւնից:


Պիտի շարունակուի՞ մեսխէթցի թուրքերուն գաղթը դէպի տարածքաշրջան: Հայերուն համար ի՞նչ հետեւանքներ կրնայ բերել ան:


մեսխէթցի թուրքերի հոսքը դէպի մեր տարածաշրջան վերջին տարիների ընթացքում սկսել է զգալի աւելանալ, սակայն դեռեւս մեծ չափերի չի հասնում: Ներկայումս մօտ մի քանի տասնեակ ընտանիք են հաստատուել Ախալցխայում: Սովորաբար նրանք նախընտրում են քաղաքամերձ վայրերը ուր հողակտորներ կան, ինչ որ թոյլ է տալիս զբաղուել գիւղատնտեսութեամբ:


Հայերը բացարձակ թշնամնքով չէ, որ նայում են մեսխէթցի թուրքերին: Ոմանք անգամ բնականոն ընկերական ու հարեւանական յարաբերութիւններ ունեն հետները: Սակայն չթաքցնենք որ հայերի մէջ նկատւում է մտավախութիւնը: Գրեթէ բոլորը քաջ գիտեն թէ ինչպէս մօտ անցեալում, 1918-ին Թուրքիան վայելելով մեսխէթցի թուրքերի աջակցութիւնը փորձում էր զէնքի ուժով տիրանալ ամբողջ տարածաշրջանին: Այդ ժամանակաշրջանում հայերի ու վրացիների համատեղ դիմադրութեան շնորհիւ միայն յաջողուեց պաշտպանել Ախալցխան թուրքերից: Մեր ժողովրդի համար այդ ողբերգական ժամանակներից այսօր  գրեթէ ոչինչ չի փոխուել: Կարծում եմ թուրքական գործօնի աճող ամրացումը տարածաշրջանում կարող է ճակատագրական դեր խաղալ Վրաստանի ու Հայաստանի համար:


Վրաստանի մտադրութիւնը ի՞նչ է այդ գաղթը արտօնելով. վրացացնե՞լ կը փափաքի զանոնք, թէ՞ իբրեւ թուրք պահել եւ հայերուն դիմաց իբրեւ հակակշիռ գործածել:


Վրաստանը միջազգային հանրութեան առջեւ ուղղակի իր վրայ պարտաւորութիւն է վերցրել մեսխէթցի թուրքերին թոյլ տալու վերաբնակուել Սամցխէ-Ջաւախք տարածաշրջան: Վրաց հասարակութիւնը կարելի է ասել իր կարծիքների մէջ բաժանւում է երկու մասի: Ոմանք համարում են նրանց մահմեդականութիւն ընդունած վրացիներ, իսկ ոմանք էլ որպէս թուրքեր:


Վրաստանի խորհրդարանի մէջ հայ երեսփոխաններ կան: Արդիւնաւէտ է անոնց աշխատանքը: Կը հասցնե՞ն հայութիւնը մտահոգող խնդիրները առ որ անկ է: Կապ կը պահէ՞ք անոնց հետ:


Խորհրդարանի մէջ ունենք հայազգի մի քանի պատգամաւոր, սակայն ճիշտն ասաց նրանց գործունէութիւնից տեղեակ չենք եւ կապեր էլ նոյնպես չունենք նրանց հետ: Համոզուած եմ մեր ժողովրդի բացարձակ մեծամասնութիւնը եւս տեղեակ չէ նրանց գործունէութեանը: Գիտենք միայն, որ մի քանի տարի առաջ ապրիլ 24-ին Վրաստանի խորհրդարանում հայազգի երեսփոխանները կոչ էին արել իրենց գործընկերներին մէկ րոպէ լռութեամբ յարգել հայոց ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակը: Միայն այդ տեսակի շահ պաշտպանելն ենք լսած:


Ի՞նչ արդիւնաբերութիւն կայ Ախալցխայի մէջ: Արեւմուտքի հայը ինչի՞ մէջ կրնայ ներդնել: Ի՞նչ գործ կրնայ հաստատել ամերիկահայ մը կամ եւրոպահայ մը: Ազա՞տ է առուտուրը Վրաստանի մէջ:


Ախալցխան ինչպէս նաեւ Ախալքալաքը դեռեւս մեծ արդիւնաբերութիւն չունի, չնայած որ, եթէ վերցնենք այս տարածաշրջանում գոյացող կաթնամթերքը ապա այն ճիշդ արդյունաբերութեան շնորհիւ կարող է ապահովել Վրաստանի ու Հայաստանին ամբողջ շուկան: Օրինակի համար պէտք է ասեմ այն, որ Խորհրդային Միութեան գոյութեան վերջին տարիներին Ախալցխայում կառուցուեց այնպիսի կաթնամթերքի գործարան, որը եզակիներից էր ամբողջ Միութեան տարածքում: Ցաւօք սրտի յետխորհրդային տակնուվրայ առաջին տարիներին գործարանը գրեթէ ամբողջութեամբ աւերուեց: Ախալցխայում ներկայումս կան մանր-մունր գործարարներ, որոնք արտադրում են  պտղահիւթ, գարեջուր, թխուածք եւ կաթնամթերք, սակայն դրանք արտահանելու համար Վրաստանի այլ տարածքներ կամ դրսի շուկաներ խիստ անբաւարար են ու անմրցունակ: Արեւմուտքի հայը առաջին հերթին կարող է ներդրումներ անել կաթնամթերքի ոլորտում: Կարելի է նաեւ գետնախնձորի փաթիլի  (crisps, chips) գործարան հիմնել քանի որ մեր տարածաշրջանում գետնախնձորը  բարձրորակ է ու էժան: Ախալցխայում ժամանակին եղել է նաեւ պահածոների մեծ գործարան: Այդ ոլորտը աշխատեցնելու համար այստեղ եւս պահանջարկ ու հնարավորութիւն կայ: Վրաստանը ի տարբերութիւն յետխորհրդային բազմաթիւ այլ երկրների կարողացել է բացարձակապէս ձերբազատուել կաշառակերութիւնից ու բռնել արեւմուտքի զարգացման ուղին, ինչ որ եւս գրաւիչ պէտք է լինի դրսի ներդրողների համար:


Վարչական քաշքշուքը շա՞տ է գործ մը հաստատել ուզող դրսեցիին համար: Վրացերէն չգիտցողը գլուխ կը հանէ՞ վարչական թնճուկներէն:


Կարծում եմ, որ վարչական քաշքշուքը պէտք չէ լուրջ մտահոգութիւններ պատճառի օտարերկրեայ ներդնողներին: Իսկ վրացերէն չգիտենալը եւս խնդիր չէ օտարերկրացու համար, քանի որ այս երկրում պաշտօններ զբաղեցնողների մեծամասնութիւնը լաւ է տիրապետում անգլերէնին:


Այնպէս որ Վրաստանի մասին թէ դրական փաստերը պէտք է ընդունենք, թէ ժխտական, որոնք մշտապէս կրկնում ենք. այս երկրի քաղաքացի հայը իր իրաւունքների հետ կապուած բազմաթիւ  չլուծված խնդիրներ ունի:


Տեսակցեցաւ՝ Ենովք Լազեան (Աուկսպուրկ, Գերմանիա)