“Theater for me is a love confession to the audience. And a love confession can never be vulgar.”
Vardan Petrosyan (born 1959)
Vardan Petrosyan's performances incorporate a huge variety of musical instruments with satirical imitations of famous singers and political figures. His artistic genre is unique. It can be seen from different angles. Sometimes it looks like an American show, at other times it is a French cafe-theatre, most often it is a one man show with songs and dances. All of these comprise Petrosyan's theater.
Interview* with actor Vardan Petrosyan
Azad-Hye
When you first went to France in 1992, what was your first impression of the Diaspora?
When I went to France I already had some contacts with Diaspora Armenians and knew much about Armenian life in Diaspora. I wanted to take a bald step ahead and to justify my travel abroad. It was difficult times. So I did not lose time and made quick move into French theatre. I focused and learned French in a score time. After a year I was already taking part in French theatre. Of course many factors played a role such as acquaintances, personal charm, language knowledge, etc. So I was not able to take part in Diaspora Armenian life and events. In fact I was trying to keep myself away, because I was thinking that entering into such an environment, which is known to be frozen, enclosed and ghettoized I would resemble them, something that was not allowed for an artist. Nevertheless, I had the chance to know Diaspora Armenian life, as my wife is a Diasporan herself. I am aware of their sorrow, I know some elements of their character, I have shared their feelings. I have overcome the Armenia-Diaspora terminologies. We are all parts of the same body. The cruelty of history has scattered us.
Throughout your performances one can sense your optimism about the future, is this based on a certain clues or it is merely a personal wish?
Everyone wants to see his dreams come true, not everyone dares and talks about them though, but in my case they tend to happen once I speak about them, so beware!
I?ve been living for half a century now, so I?m beginning to understand few things in life. What I am certain about is that we cannot talk with certainty about future, we can only express our hope. If someone 30 years ago had told us that Karabakh would be ours, we would not have believed him, likewise, we won?t believe anyone who says that Van will be ours; we will say that this is illogical. But history develops in illogical and unpredictable way. My suggestions were sometimes ridiculed, but they had something prophetic in them.
Once you said: ?If you have reached a high political position, this means that you have had a very dark past?. Does this mean that there are no politicians capable of thinking about future generations instead of the upcoming elections?
I would love to see that happen. But the bitter truth proves the opposite. If you want to be a political figure, you should give up a lot of your personal principles. Many have joked and suggested that I go into politics. My answer has always been the same: Politics and art are two different things; one is led by lies and the other by the truth.
If we want to see some changes, how would that happen? By enforcing law or restoring our moral values?
I have been noticing that in Armenia, people have improved new ways to disregard the law, but it?s not only us. This can be seen even in Europe. For example, is it possible to see a policeman arresting a political figure in France?
From the example of Dominique Strauss-Kahn the former Managing Director of International Monetary Fund who was arrested for sexual assault in New York we understand that law is equally applied on everyone in the USA. I believe if someone is not changed in essence he will continue to bypass the laws. If they introduce into our society ready made laws from Europe, it will be like creating a Kurdistan and governing it with Swiss constitution. I think change as a rule should come from within. Politicians are responsible for changing the laws, while art is responsible for achieving moral change.
It is no secret that oligarchs are dominant in Armenia. Is it possible to have a normal legal system and elections in such conditions?
The first elections in our Republic were fair, the other three were not. Everyone accepts that it is not possible to stage false elections, but when it is time for elections, they all start buying votes. Maybe we should revert to shock therapy, the same way it worked in the early 1990s when Independence was achieved. I am not sure how this “shock” will happen but I can assure you it will surely happen.
What can you tell us about today?s art?
Back in 1994 when you entered a theatre in Armenia, there was no soul; it felt as if it were a ruined house. Now we admire the excellent physical state of theatres in Armenia. Hats off to the artists who were able to keep the art alive even in the worst of conditions, even when they were hungry; they worked and remained loyal to their art. If politicians were able to do the same, Armenia would have been a different country. Art in Armenia is like a mirror where you see yourself; if we could change five people after each play, I consider that a victory.
What can you tell us about your family?
I am married to an Armenian actress and a drama teacher from France, we have two children, a son, 24, who has recently graduated from University and specialized in foreign relations, and a daughter, 15, who has already shown her talents in acting.
*Interviewer: Davit Ayvazyan, Editor-in-Chief of “Hayastan” e-magazine, Athens, Greece. Original text appeared in Armenian on 29 May 2011. Translated by Nanor Mikayelian and published in Azad-Hye with permission.
Vardan Petrosyan's theatrical monoperformance about Turks and the Armenian Genocide (in Armenian):
ABOUT VARDAN PETROSYAN
Vardan Petrosyan (born February 27, 1959; Armenian: Վարդան Պետրոսյան) is an Armenian actor, scriptwriter, and parodist.
Vardan Petrosyan was born in Yerevan, Armenia (then Soviet Union). His childhood passed in his father?s yard, the Khanjian Street, with the small river of Getar. His father was a scientist, although his family was poor. Petrosyan studied in Terlemezian Art College. When he was 22 years old his father died. In 1985-1986 Vardan Petrosyan and Vahram Sahakyan established their own theatre studio called “Young Hedgehogs”. Vardan Petrosyan played in an Armenian comedy group, ?Vozniner?. He moved to France in 1992, when he was 33 years old. He studied in private language schools in Paris. He now lives there, but still performs regularly in Yerevan, among other locations (from Wikipedia)
Website: http://vardanpetrosyan.com/
TEXT IN ARMENIAN
Վարդան Պետրոսյան. Այսօր արվեստը Հայատանում մի հայելի է, որտեղ մարդիկ անընդհատ կարող են իրենք իրենց տեսնել
Կեցցե արվեստի մարդիկ, որ կարողացան կիսաքաղց վիճակում արվեստը պահել որոշ մակարդակի վրա? եթե մեր քաղաքական գործիչները կարողանային նույնը անել, այսօր Հայաստանում կյանքը բոլորովին ուրիշ կերպ կլիներ:
Աթենք, ?Հայաստան? լրատու, 29.05.2011.
1992-ին, երբ Փարիզ մեկնեցիք, ի՞նչ էր ձեր առաջին տպավորությունները Սփյուռքից, ի՞նչն էր հետաքրքրական, յուրովի կամ տարօրինակ:
Ես մինչ այդ, այսպես թե այնպես, սփյուռքահայության հետ շփումներ ունեցել էի, ինչ որ չափով ծանոթ էի և երբ մեկնեցի Ֆրանսիա կուզեի ինչ, որ հանդուգն քայլ առնեի և ինձ արդարացնեի: Դժվար ժամանակներ էր, ես իմ ընկերների առաջատարն ու դրոշակակիրն էի, և մտածում էի, որ թողնելով իմ հանդիսատեսը Հայաստանում և դառնալով սփյուռքահայ մի սոխակ, դա ճիշդ չէր լինի: Ոստի մտա Ֆրանսիական թատրոն, փակվեցի և ճգնելով շատ արագ Ֆրանսերեն սովորեցի: Մի տարի անց, արդեն ես Ֆրանսիական թատրոն եմ մտել, իհարկե, շատ ու շատ գործոններ, ծանոթություններ, անձնական հմայք, լեզվի իմացություն? իրենց դերը կատարեցին: Այդպես էլ ես մաս չկազմեցի սփյուռքահայության կյանքում, իհարկե հրավերներ եղան` ելույթների, ճաշկերույթների, հավաքույթների, ես ճիշտն ասած, ինձ մի քիչ հեռու էի պահում, որովհետև մտածում էի, այդ կյանքում մտնելով, որտեղ մտածողությունը, գրեթե անշարժ է, փակված է և գետոյացած, ես ինքս էլ իմ մտածողությամբ կդառնայի այդպիսին, ինչը ինձ թույլատրելի չէր, որպես արվեստի գործիչ: Այդուհանդերձ, ես Սփյուռքի կյանքը ճանաչեցի, կինս սփյուռքահայ է. նրանց ապրած վշտին, ցավին ծանոթ եմ, նրանց բնավորության որոշակի գծերը գիտեմ, ապրել եմ նրանց ապրումները: Իմ մեջ միանգամայն հաղթահարված են հայաստանցի-սփյուռքահայ հասկացողությունները: Աջ ձեռքը ի՞նչ կասի ձախ ձեռքի մասին? Մենք` փարիզահայերս, բեյրութահայերս, թեհրանահայերս, Ամերիկայի, Կանադայի Ռուսաստանի հայերս ? նույն մարմնի տարբեր բեկորներն ենք, որ պատմության դաժանությամբ ցրվեցինք աշխարհով մեկ :
Դուք ձեր ներկայացումներով և հարցազրուցներով, հանդես եք գալիս քննադատություններով և առաջարկություններով. ձեր մոտ նշմարելի է ապագայի նկատմամբ որոշակի լավատեսություն. պարոն Պետրոսյան, այդ լավատեսության համար կա՞ արդյոք պատճառներ, թե դա սուբյեկտիվ ցանկություն է:
Բնականաբար, ամեն մարդ ուզում է իր երազածը տեսնել իրականացած, սա բոլորիս մեջ նստած է, քչերը համարձակություն ունեն դա ասելու, բայց նաև ասեմ, որ մեկ-մեկ իմ ասածների մեջ մարգարեական բաներ են լինում, այնպես որ վախեցեք իմ ասածներից և չկա մի բան, որ ես ասեմ ու չկայանա. դեռևս հիմա միայն իմ ասածների վատ բաներն են կատարվում, բայց պիտի գա ժամանակ, որ լավ բաներ էլ տեղի կունենան. օրինակ ժամանակին առաջարկել եմ մերոնց, որ, միանանք Չինաստանին, չեն լսում, բայց պիտի գա մի օր, և այդպես կլինի, համենայն դեպս, իրենք գալիս են, ավելի լավ է մենք առաջին քայլերը անենք: Ես կես դար ապրած մարդ եմ, և քիչ թե շատ ինչ որ բան սկսել եմ հասկանալ. ես հասկացել եմ մի բան, ինչպես Սոկրատն, որ ոչինչ մենք չգիտենք և մենք ոչինչ չենք կարող ասել ապագայի մասին, մենք կարող ենք վերլուծել, (ուղղակի մենք հայերս շատ ավելի վարպետորեն ենք վերլուծում), անցյալը և անցյալի սխալները, բայց երբ սկսում ենք, քաղաքագիտության և տնտեսագիտության մեջ մարգարեանալ, տեսնում ենք, թե ինչպես չարաչար սխալվել ենք, որովհետև մարդ ի վիճալի չի տեսնել պատմության շարժիչ ուժը` գեներատորը: Նույնն է թատրոնը, մենք տեսնում ենք բեմում կախարդական մի աշխարհ, բայց մենք չգիտենք թե ինչ է կատարվում կուլիսների հետևում: Մենք տեղյակ չենք պատմության այդ գեներատորի մասին? եթե 30 տար առաջ մեզանից մեկը ասեր, որ Ղարաբաղը մերը կլինի, պիտի ասեինք, չէ, սո?ւտ է, և այս հոգով շարունակ եթե մենք վաղվա համար ասենք Վանը մերը պիտի լինի, պիտի ասեն, որ այս մարդը գիժ է, տարեք սրան, որովհետև թուրքական բանակը 650.000 է, նատոն այսքա՜ն հազար է ? բայց դա կանխատեսելին է և տրամաբանականը, բայց պատմությունը զարգանում է անտրամաբանական և անկանխատեսելի: Դրա համար իմ առաջարկները, մի քիչ ծաղր ու ծանակի է վերածված, և դրա համար էլ, երևի ինչ, որ մարգարեական բաներ ես իմ մեջ ունեմ:
 |
Vardan Petrosyan (right) with Davit Ayvazyan, Editor-in-Chief of “Hayastan” e-magazine, Athens, Greece (2011) |
Մի տեղ ասել եք, ?եթե դու հասել ես քաղաքական բարձրունքի, դու արդեն ունես բավականին մութ անցյալ?, արդյոք դա նշանակում է անհնա՞ր է ծնվեն քաղաքական այրեր, որ գալիք ընտրությունների փոխարեն, մտածեն գալիք տասնամյակների մասին:
Ես շատ կուզեի, որ այդպես լիներ, բայց ինչպես տեսնում եմ ցավոք սրտի դառն իրականությունը, ցույց է տալիս հակառակը, դրա վառ ապացույցն է, օրինակ, վերջես Նյու Յորքի հյուրանոցում Արժույթի միջազգային հիմնադրամի նախագահ` Դոմինիկ Ստրաուս-Քանի ձերբակալման պատմությունը. լրատվական միջոցների կողմից աստվածացված, Ֆրանսիայի նախագահության հաջորդ հավակնորդ, տեսեք, հիմա ինչքան էլ ասենք, որ այդ գործը հնարավոր է կազմակերպված լինի, բայց, որ նա իսկական կնամոլ է և դա առաջին դեպքը չէր, սա էլ բոլորը գիտեն: Ուզում եմ ասել, որ ցավը հենց այդտեղ է, որ այսօր քաղաքականության մեջ առաջ գնալու համար մարդը պետք է, որոշակիորեն ինչ որ նորմեր ոտնահարի, ինչ որ բաներ իր մեջ խեղդի: Ինձ կատակով ասում էին, դու ինչու քաղաքականության մեջ չես մտնում, քո հետևից կգան, ես ասում եմ, քաղաքականության և արվեստի մեջ օրենքները տարբեր են, մի տեղ ստախոսությունն է զենքը,իսկ մյուսում` ճշմարտախոսությունը:
Փոփոխությունը մեզ մոտ հնարավոր կդառնա՞ օրենքի կիրառման հանդեպ խստապահանջությամբ, թե բարոյական արժեքների վերականգնմամբ. որտեղի՞ց սկսել:
Գիտե՞ք, նկատել եմ որ Հայաստանում, մարդկանց սեղծագործական միտքը զարգացել է օրենքները շրջանցելու ուղղությամբ: Ես համաձայն եմ, որ օրէնքը պիտի լինի բոլորի համար, ինչպես, որ բերի Ստրաուս-Քանի օրինակը, երբ սովորական ոստիկանը գնում է և հզոր քաղաքական գործչին, առանց այլևայլի ձերբակալում և տանում է ոստիկանություն, իմացեք, որ նույն բանը Ֆրանսիայում չեն կարող անել, այդ մասին են խոսում այսօր Ֆրանսիայի լրատվամիջոցները: Իսկ Հայաստանում դա անհնար մի բան է: ԱՄՆ-ում օրենքը բոլորի համար է, ինչպես էլեկտրականությունը` մատդ մոտցրեցիր, հոսանքը կխփի, ուզում ես եղիր հարուստ կամ աղքատ, այսպես պիտի լինի օրենքը: Ես կարծում եմ մարդը մինչև էությամբ չփոխվի, նա անընդհատ օրենքը պիտի շրջանցի: Եթե մեզ համար բերեն Եվրոպայից պատրաստի օրենքներ, դա նույնը կլինի եթե ստեղծենք Քրդստան և Շվեցարյայի սահմանադրությամբ այն ղեկավարենք: Ես կարծում եմ փոփոխությունը, որպես կանոն ներսից պիտի տեղի ունենա: Օրենքի փոփոխությունը ես թողել եմ քաղաքական գործիչներին, իսկ ներքին բարոյական փոփոխությունը` արվեստին: Այստեղ է արվեստի Ֆունկցիան:
Գաղտնիք չի, որ Հայաստանում ձևավորվել և տիրող է օլիգարխիկ համակարգը. օլիգարխիայի կամայականության պայմաններում, արդյո՞ք հնարաւոր է ունենալ նորմալ դատական համակարգ և կայանան նորմալ ընտրություններ:
Մեր հանրապետության առաջին նախագահական ընտրությունները արդար էին, մնացած երեք ընտրությունները արդար չէին: Բոլորը ասում են եկեք, վերջապես գիտակցենք և այդպես սուտ ընտրություններ չի կարելի այլևս բեմադրել, բայց երբ գալիս է պահը, բոլորը սկսում են գնել ձայները: Ըստ իս պետք է, դեռևս անհրաժեշտ է մի շոկային իրավիճակ, որը թույլ տա մարդկանց գնալ ճիշտ ընտրություն կատարելու, ինչպիսին էր վիճակը 90-ական թ. սկիզբին: Ես չգիտեմ այդ շոկային իրավիճակը ինչպես կստեղծվի, բայց որ կստեղծվի, համոզված եմ:
Վարդան Պետրոսյան, այսօրվա արվեստի մասին ինչ կասեք:
Ես հիշում եմ, թե ինչ էր 1994-96 թթ. թատրոնի վիճակը Հայաստանում. թատրոնները մտնելիս, կարծես մտնում էիր քանդված օջախ, հոգի` շունչ չկար? և դերասանները գալիս էին` ընկճված ու խեղճացած? գալիս էին կիսաքաղց, միայն չմոռանալու համար իրենց թատրոնը, մի կերպ կարողանում էին թատրոնը պահել: Ժամանակները փոխվեցին, Լինսի հիմնադրամը բոլոր թատրոնները նորոգեց, այսօր մտնում ենք մեր թատերասրահները հիանում ենք? Հիմա մենք սերիալներն ենք քննադատում, բայց հիշենք 3 կամ 4 տարի առաջ մեր սերիալներն ինչպիսին էին և հիմա ինչպիսին են, պետք է ժամանակ տալ զարգացման համար? արվեստի կյանքը բուռն զարգացում է ապրել, այսօր խմբեր են գալիս արտասահմանից, փառատոններ են կազմակերպվում, հոկտեմբեր ամիսը հագեցած էր արվեստի միջոցառումներով և դժվարանում էիր ընտրություն կատարել: Ճիշտ է, բոլորը չեն սպասված որակի, բայց ես տեղաշարժը շատ դրական եմ գնահատում: Կեցցե արվեստի մարդիկ, որ կարողացան կիսաքաղց վիճակում արվեստը պահել որոշ մակարդակի վրա? եթե մեր քաղաքական գործիչները կարողանային նույնը անել, այսօր Հայաստանում կյանքը բոլորովին ուրիշ կերպ կլիներ: Բայց նրանք դժբախտաբար ընտրեցին Հայաստանի եղածը գրպանելու ամոթալի քաղաքականությունը: Այսօր արվեստը Հայատանում մի հայելի է, որտեղ մարդիկ անընդհատ կարող են իրենք իրենց տեսնել: Թեկուզ ամեն նեկայացումից հետո չորս, հինգ կամ վեց հոգի վերափոխված դուրս գան, դա ինձ համար մեծ հաղթանակ է:
խնդրում ենք խոսել Վարդան Պետրոսյանի մասին, որպես ընտանիքի հայր և հասարակ քաղաքացի:
Ամուսնացած եմ, ունեմ երկու երեխա, տղաս 24 տաեկան է, աղջիկս` 15: Տղաս երկու օր առաջ որպես գերազանց ուսանող Երևանում ավարտեց համալսարանը, ստացավ դիպլոմ` արտաքին հարաբերությունների մասնագիտությամբ, նա հայտնի է նաև ?Հայ սուպեր սթարից? և աշնանը կգնա բանակ` ծառայելու: Աղջիկս, որը շուտով 15 տարեկան կդառնա երազում էր վիպասան դառնալ. անցյալ տարի նկարահանվեց Ֆրանս-հայկական մի Ֆիլմում, որպես գլխավոր դերակատար, այն կոչվում է ?Պիանո?, և հիմա իր մոտ առաջացել է դերասանական հակումներ: Կինս, սփյուռքահայ է, Ֆրանսիական թատերական աշխարհի պրոՖեսիոնալ դերասանուհի-ռեժիսոր, նաև թատրոնի դպրոցի ուսուցչուհի, միասին աշխատել ենք Ֆրանսիական թատրոնում և մի քանի բեմադրություններ ենք ունեցել Երևանում: Ընտանիքիս մնացած անդամները` եղբայրներ, քույր, գերդաստան? բոլորը ապրում են Երևանում, ծնողներիս կորցրել եմ վաղուց. հայրս 82թ.-ին մայրս 89թ.ին: Հայրս Մանազկերտից էր, 1912 թ.-ին, Ցեղասպանության ժամանակ, մազապուրծ եղած, իր մոր հետ հասել են Ալեքսանդրապոլ` Գյումրի: Հայրս մեծացել է ամերիկյան որբանոցում, նրա կողմից ես հարազատներ չունեմ: Մորս պապերը և մեծ պապերը Սալմաստից և Խոյից են: Մորս պապերը երկուսն էլ քահանա են եղել. 1918 թ. երբ թուրքերը եկել են տարածաշրջան երկուսն էլ սպանվել են: Ես ծնվել եմ Երևանում, 1992 թ.-ից գտնվում եմ Փարիզում, Երևանում և աշխատանքիս բերումով, տարբեր երկրներում:
Զրույցը վարեց ?Հայաստան? թերթի գլխավոր խմբագիր Դավիթ Այվազյանը
