Memory recovery (5). Article by Maro Nigoghosian.
Գրեց՝ Մարօ Նիկողոսեան B. Sc.*
Նախընտրելի է կանխել քան դարմանել
Մարտ 2002ին, ?New England Journal of Medicine?ի էջերուն մէջ յօդուած մը կ՚երեւի, ուր կը մատնացուցեն մարդիկը, որ աւելի երկար կ՚ապրին մարմնակրթանքի հետեւելով։
Հետախոյզներ կը հետեւին 6213 այրերու կատարած առօրեայ մարզանքներուն եւ անոնց տոկունութեան։ Կը չափեն իւրաքանչիւրին ոտնանիւի վրայ վազքի տեւողութիւնը եւ տոկունութիւնը։
Վեց տարուայ ընթացքին, այր մարդոց 1256 հոգին զանազան հիւանդութիւններու պատճառով կը մահանան։ Ասոնց մեծամասնութիւնը անոնցմէ էին, որոնք չէին կրնար վազել։ Ամէն անգամ որ մէկ վայրկեան աւելի վազէին, մահանալու վտանգը 12% կը նուազէր։
Հարիւրաւոր տարբեր ուսումնասիրութիւններ կը հաստատեն դրական կապակցութիւնը մարմնամարզուելու կարողութեան եւ ընդհանուր առողջութեան միջեւ։
Առօրեայ կանոնաւոր ֆիզիքական գործունէութիւնները կը բարելաւեն արեան շրջանը, սրտի աշխատանքը եւ տրամադրութիւնը, կ՚իջեցնէ cholesterol-ը, կը նուազեցնէ պրկումը եւ կ՚օգնէ նիհարնալու։ Ներկայիս, կը գտնեն թէ մարզանքը կը բարելաւէ յիշողութիւնը եւ կը նուազեցնէ ցնորելու վտանգը։
Դանդաղ մարզանքը կամ դանդաղ քալելու կերպը չի բարելաւեր յիշողութիւնը։ Իւրաքանչիւր երկվայրկեանի դանդաղումը, վտանգը կ՚աւելցնէ 1.14 անգամ։ Ասիկա վերջին եւ նոր յայտնաբերում մըն է։
Ֆիզիքական վայելչութիւնը կը բարելաւէ յիշողութիւնը։ ?Canadian Study of Health And Aging?-ը կը պարփակէ 4615 տարեց այրեր եւ կիներ, բոլորն ալ 65էն վեր։
Keneth Rockwood, M.D. եւ բազմաթիւ գանատական նահանգներ կը գտնեն թէ մարդիկ, որոնք աւելի կը մարզուին, աւելի կը նուազի Alzheimer?s-ի վտանգը։ Այս մասնագէտները հինգ տարի սոյն անհատներու գործունէութիւններուն կը հսկեն (1991-92 եւ մինչեւ 1996-97) եւ կը նկատեն 436ին մօտ յիշողութեան թեթեւ կորուստի մը զարգացումը, եւ նաեւ 285 հոգիի մօտ ցնորամտութեան զարգացումը։ Անոնք որոնք կանոնաւոր կերպով ֆիզիքական գործունէութիւններու կը հետեւէին, վտանգը կէսի կ՚իջնէր։
Գալիֆորնիոյ մէջ նոյն ձեւով կը կատարուի երկարատեւ ուսումնասիրութիւն մը 6000 տարեց կիներու վրայ։ Kristine Yaffe M.D., եւ U.L.C.A.-ի իր աշխատակիցները տպաւորիչ առնչում մը կը գտնեն աւելի քալելու եւ աւելի լաւ յիշողութեան կատարումի միջեւ։
Այս հետախոյզները 6-8 տարի կը հսկեն այս խումբին ֆիզիքական գործունէութիւններու մակարդակը եւ անոնց յիշողութեան յառաջացումը եւ կը գտնեն թէ որքան երկար քալէին այս կիները, այդքան աւելի կը նուազէր ցնորամտութեան վտանգը։ Ամէն անգամ որ մղոն մը աւելի քալէին 13% կը բարելաւուէր յիշողութիւնը, բաղդատմամբ անոնց, որնք քիչ կը քալէին։
Jeffrey Kaye, M.D., (Oregon Health And Sience University) կը տեղեկագրէ American Academy of Neurology-ի հանդիպումին Denver-ի մէջ 2002ին թէ նոյնիսկ 70-80 տարեկան մարդոց յիշողութեան կորուստի վտանգը կը նուազէր երբ մարզուէին։
Այս բժիշկը եւ իր խումբը 6 տարի կ՚ուսումնասիրեն նաեւ այրեր եւ կիներ ու կը գտնեն թէ անոնք որոնք եռանդով վարժութիւններ կ՚ընէին կը խուսափէին ցնորումէ։
Այս յայտնագործումները կը քաջալերեն մեզ օգտագործել մարզանքը, որովհետեւ ան ոչ միայն երկար ապրելու համար կրնայ ըլլալ, այլ կեանքի վերջին տասնեակ տարիներուն սրամտութիւնը պահելու համար։
Քանի՞ ժամ յատկացնել մարզանքին։
Ճիշդը ըսելու համար մէկը չգիտեր դեռ, սակայն գիտեն թէ ուղեղի պահպանումին համար որքան երկար ըլլայ ան, այդքան լաւ կ՚ըլլայ արդիւնքը։
Հրատարակուած բոլոր ուսումնասիրութիւններու մէջ յստակ առնչութիւն մը կայ առօրեայ գործունէութիւններու եւ անոնցմէ յառաջացած օգուտի մասին։
American Hearth Association մարդոց կը թելադրէ առնուազն կէս ժամ չափաւոր եւ աշխուժութեամբ մարզանքներ կատարել (ամէն օր)։
Harvard Medical School-ի հետախոյզներ կը գտնեն թէ նոյնիսկ շաբաթ 2.5 ժամ քալելու սովորութիւնը կրնայ իջեցնել 30% սրտանօթային հիւանդութիւնը։
Միշտ ցոյց կը տրուի թէ քալելու սովորութիւնը կ՚իջեցնէ արեան գերճնշումը, կ՚աւելցնէ լաւ cholesterol-ը (HDL), կէսի կ՚իջեցնէ կաթուածի վտանգը, գէր մարդոց շաքարախտը կ՚ուշացնէ, կը նուազեցնէ 30% osteoportes-ի վտանգը, կը նուազեցնէ stress-ը (պրկուածութիւն) եւ կը բարելաւէ յիշողութիւնը։
Անգամ մը որ սկսինք մեր առօրեան ֆիզիքական վարժութիւններով եւ գործունէութիւններով, նոյնը ընել կը մղենք մեր շուրջինները։ Օրինակ ? փոխանակ ժամադրավայրի մը մէջ բարեկամներով սուրճ խմելու, կը ծրագրենք երթալ քալել park-ի մը մէջ։ Փոխանակ ընտանեկան ճաշկերոյթ սարքելու տան մէջ, կարելի է զանոնք հրաւիրել picnic-ի մը կամ առաջարկել մէկ գիւղէն միւսը քալել։
Քալելու սովորութիւնը կեանքի նախասիրութիւնը պէտք է ըլլայ, քանի որ բոլոր մասնագէտները համաձայն են թէ ընդհանուր առողջութեան եւ երկար կեանքի համար քալելը եւ կանոնաւոր մարզանքները օգտակար են։
Հետեւեալ կարգ մը թելադրութիւնները ուշադրութեան արժանացնել.-
Անշուշտ սրտի խնդիրներ ունեցողներ նախ պէտք է խորհրդակցին բժիշկին հետ։
? Մարզանքը հարկ է ըլլայ կեանքի նախասիրութիւնը։
? Նախ թեթեւ մարզանքներով սկսիլ։
? Կամաց-կամաց աւելցնել։
? Հաճելի եւ զուարճալի պէտք է ըլլան։
? Ամէն օր աստիճանը օգտագործել։
? Գործի վայրէն հեռու շարել ինքնաշարժը։
? Մտքին մէջ տեղաւորել, որ երկար եւ ուրախ ապրելու համար մարզանքը անհրաժեշտ է, կը թօթափէ բազմաթիւ հիւանդութիւններ եւ յիշողութեան կորուստը։ Անգործ, հանգիստ կեանքը վտանգաւոր է։
Սակայն հարցը միայն այս չէ։ Ինչո՞ւ միլիոնաւոր մարդիկ, որնք գէր են (obese), լաւ յիշողութիւն ունին։
Գէր ըլլալով չի նշանակեր 65 տարեկանին յանկարծ Alzheimer?s ունենալ։ ? Բազմաթիւ վտանգաւոր ազդակներ միանալով, պատճառ կ՚ըլլան ուղեղի տկար աշխատանքին, ինչպէս բարձր cholesterol եւ homocystein արեան գերճնշում։ Ամենայն դէպս մարզանքով եւ կշիռք կորսնցնելով կը բարելաւուի յիշողութիւնը։
* Օգտագործուած աղբիւր՝ Majid Fotuhi-ի գործերը
Dr. Majid Fotuhi, M.D., Ph.D, is the head of the Center for Memory and Brain Health at Johns Hopkins Medical Center and director of Memory Disorders Unit at Sinai Hospital of Baltimore.
