Interview by Oksana Madatyan
Azad-Hye
During a recent visit to Caucasus area Yezidi leader Mir Takhsin Bag, who is based in Northern Iraq had the following interview with our correspondent.
How many Yezidis live in Iraqi Kurdistan today?
There are two mainly Yezidi areas: Shangale and Sheikhan. There are about one million and half Yezidis in the north of Iraq, basically concentrated in these two areas. In the past our figures were much higher, but our nation has suffered many atrocities and many of us have been forced to change religion. This has caused a great lose in our numbers. Although we speak the same language as the Kurds but we are different in religion and traditions.
Are the Yezidis having problems in Iraq due to their ethnic belonging?
In the past yes, but today I am happy to say that this has changed. The life of Yezidis has witnessed a peaceful and comfortable period. Especially in the educational sphere, the progress has been notable. Few years ago, the situation of national minorities in Iraq was extremely bad. This has caused many members of these minorities, including the Yezidis, to immigrate, as they were not able to tolerate the prevailing conditions. Today Yezidis in Iraq study and work in different domains. There are physicians, lawyers, teachers and other professionals. The level of education is getting better, something which is considered very important for the Yezidis. It is imperative to study well and to keep the honor of the nation high.
Do you have relations with Yezidis living in Germany?
Every year I visit Germany, where my two sons live with their families. The contacts are warm and direct. In Germany the Yezidis live a progress. In the German State of Saxony six Yezidis were elected into the local Council. The Yezidis are attending educational establishments and enjoying citizen rights but they are not forgetting their language and religion, which are two important elements.
Are the rights of the Yezidis in Iraq recognized and protected?
Yes. As you know 90% of the population of Iraq are Muslims, but in Iraqi Kurdistan the Yezidis have equal rights like other citizens. For example, Mahmout Ibo, who is Yezidi is member of the Council of the Kurdistani Democratic Party. We can therefore say that the rights of Yezidis in Northern Iraq are recognized and respected.
What can you tell us about the holy places? Are they kept in good conditions?
It is a known fact that Saddam Hussein has destroyed many of our holy places. Currently the government has reconstructed part of these places including our spiritual center in Lalish. Currently the temple in Lalish is in a very good shape, out spiritual representatives are able to carry on their task without hurdles. National days are commemorated. If we will have the chance to visit Georgia again we will be bringing with us the oldest sacred object which represents the main Angel the Malak Tawus and will exhibit it to our Yezidi people, something that would definitely excite them and create important links between the people and the sacred object.
What would you like to say to the Yezidis living in Armenia and Georgia?
In Iraq there are many Armenian. They have their churches and establishments. The Yezidis are in a very good and friendly terms with the Armenians living in the same region. It is a known fact that during the Armenian Genocide the Yezidis have saved about six thousand refugees who have arrived Mosul from annihilation. They have taken care of them and fed them, without listening to any instructions from the Turks. Eventually the British rulers came and the Armenians were handed over to the British. In 1909 Mir Ismail, the spiritual leader of the Yezidis visited Etchmiadzin and met with Khrimian Hayrig, the then Catholicos, asking His Holiness to protect the Yezidis in difficult times. We have been apart for 100 years. I am aware that the Yezidis are living difficult life but I really hope that they visit us. I am happy that in Georgia and Armenia large number of Yezidis, keeping their traditions. The Yezidis in both countries are loyal to the faith of their ancestors and to their nation. I need to tell them however, that, wherever they live they should respect the rules of the country, learn the language without forgetting the mother tongue, which should be taught to the children. Do not forget that in Lalish there is a national sacred temple, the only sacred location for Yezidis worldwide, where Yezidis continue to live. Participate in the progress and prosperity of the countries where you live, respect and be respected by other communities. There are nations like us that do not have state or who have lost statehood during history, but they have not lost hope and they are able to present themselves in the proper way to the world. I wish the Yezidis progress always on the path of development and education and stay closer to the traditions of their forefather.
Photos: Yezidi leader Mir Takhsin Bagi during his trips around.
TEXT IN ARMENIAN
Մի մոռացեք Ձեր մայրենի լեզուն, սովորցրեք Ձեր երեխաներին
Զրուցեց` Օքսաննա Մադաթյանը
Բացառիկ հարցազրույց եզդիների հոգևոր և աշխարհիկ առաջնորդ Միր Տախսին Բագի հետ, ում նստավայրը գտնվում է Հյուսիսային Իրաքում:
Որքան եզդիներ են ապրում այսօր Իրաքի Քուրդիստան շրջանում:
Եզդիական երկու հիմնական շրջաններ յան Շանգալը և Շեյխանը: Մոտավորապես մեկ ու կես միլիոնից ավել եզդիներ են բնակվում Իրաքի հյուսիսում, որոնք հիմանականում կենտրոնացած են հիշյալ երկու շրջաններում: Հայտնի է, որ եզդիները ժամանակին թվաքանակով շատ ավելի են եղել, սակայն մեր շատ անգամ եղեռնի է ենթարկվել տարբեր ազգերի, հատկապես մահմեդականների կողմից, նաև բռնի կրոնափոխ են արվել, ուստի մեր թիվը գնալով նվազել է: Մենք թեև քրդերի հետ նման լեզվով ենք խոսում սակայն կրոնով և սովորույթներվ տարբեր ենք:
Արդյոք եզդիներն Իրաքում շատ խնդիրներ են ունենո՞ւմ իրենց ազգային պատկանելության պատճառով:
Նախկինում այո, այսօր ուրախությամբ պետք է նշեմ ոչ, ի դեպ վերջին շրջանում խաղաղ ու հանգիստ է եզդիների կյանքում, հատկապես կրթական բնագավառում մեծ առաջընթաց կա: Մի քանի տարի առաջ շատ վատ վիճակում էին Իրաքում բնակվող ազգային փոքրամասնությունները և հատկապես եզդիները, որոնցից շատերը հեռացան երկրից` չդիմանալով այդ պայմաններին: Այսօրի Իրաքում եզդիները սովորում, աշխատում են տարբեր ոլորտներում` բժիշկ են, իրավաբան, ուսուցիչ և գնալով ավելի շատ են կրթվում ու զարգանում, որը շատ կարևոր է: Պետք է լավ սովորել և ազգի պատիվը բարձր պահել:
Ունե՞ք կապեր Գերմանիայում բնակվող եզդիների հետ:
Այո ամեն տարի այցելում եմ Գերմանիա, որտեղ իմ երկու որդիներն են բնակվում իրենց ընտանիքներով: Կապը շատ ջերմ է և անմիջական: Գերմանիայում նույնպես եզդիներն առաջընթաց ունեն, վերջերս Գերմանիայի Դաշնության Ներքին Սաքսոնիայի տեղական խորհրդի ընտրություններում խորհրդի պատգամավոր են ընտրվել վեց եզդի ներկայացուցիչներ: Հիմնականում այնտեղ եզդիները կրթվում են բուհերում և լիարժեք քաղաքացիներ դառնում, բայց չեն մոռանում իրենց կրոնն ու մայրենի լեզուն, որոնք ամենակարևորն են:
Արդյոք եզդիների իրավունքներն Իրաքում ճանաչվում և պաշտպանվում են:
Այո, ինչպես հայտնի է Իրաքի բնակչության 90% մահմեդականներ են, բայց Իրաքի Քուրդիստանում եզդիներն ունեն նույն իրավունքները, ինչպես մյուս քաղաքացիները: Օրինակ, Մահմուդ Իբոն ով ազգությամբ եզդի է, Քուրդիստանի Դեմոկրատական կուսակցության խորհրդի անդամ է: Ուստի կարելի է ասել, որ եզդիների իրավունքները ճանաչվում և հարգվում են Հյուսիսային Իրաքում:
Ի՞նչ կասեք սրբավայրերի մասին, արդյոք լա՞վ են պահպանվում:
Հայտնի է, որ Սադամ Հուսեյնը մեր սրբավայրերից շատերը ժամանակին ոչնչացրել է: Ներկայիս կառավարությունը սրբավայրերի որոշ մասը վերականգնել է ներառյալ մեր հոգևոր կենտրոն Լալշը: Ներկայումս տաճարը հիանալի վիճակում է, այնպես ինչպես պատշաճ է: Լալշում մենք խնդիրներ չունենք, մեր հոգևորականները, ղավալները, փիրերը, ֆակիրները, հոգևորական բոլոր դասերը կարողանում են իրենց գործը հանգիստ ու լիարժեք կատարել, նշել ազգային տոները ըստ արժանվույն: Եթե հաջողվի կրկին անգամ լինել Վրաստանում, հոգևորականների և ղավալների հետ կբերենք Լալըշում գտնվող հրեշտակապետ Մալակ Տաուսին պատկերող ամենահին սրբությունը և ինչպես ընդունված է կցուցադրենք եզդի ժողովրդին, որը կարծում եմ մեծ ոգևորություն կառաջացնի և կլինի բացառիկ հաղորդակցություն շատ կարևոր սրբի հետ:
Ձեր ուղերձը Հայաստանի և Վրաստանի եզդի ժողովրդին:
Իրաքում բավականին հայեր են ապրում, ունեն իրենց հայկական եկեղեցիները և եզդիները շատ լավ ու բարեկամական հարաբերությունների մեջ են տեղի հայերի հետ: հայտնի փաստ է, որ եզդիները եղեռնի տարիներին` դեպի Մուսոլ եկած վեց հազար փախստական փրկել են ոչնչացումից, պահել ու կերակրել, չընդունելով թուրքերի ոչ մի պայման, հայերին ապահով հանձնելով անգլյացիներին: 1909 թվականին Իրաքից Էջմիածին այցելեց Միր Իսմայիլը և Ամենայն Հայոց կաթողիկոս` Խրիմյան Հայրիկից խնդրեց, որ եզդի ազգին պահի ու պահպանի: Արդեն հարյուր տարի է, որ չենք տեսնվել: Ես գիտեմ, որ այսօր եզդիները դժվարին ժամանակներ են ապրում, բայց , իրոք շատ կցանկանայի , որ այցելեն մեզ: Ուրախ եմ, որ Հայաստանում և Վրաստանում մաքուր եզդիներ են ապրում, այսինքն առ այսօր այդ երկրների եզդիները հավատարիմ են իրենց նախնյաց հավատքին, հավատարիմ են ազգին իրենց: Միայն պետք է ասեմ եզդիներին, որ որտեղ ել նրանք ապրեն պետք է հարգեն այդ երկիր օրենքները, սովորեն տվյալ երկիր լեզուն, սակայն մի մոռացեք Ձեր մայրենին, սովորցրեք Ձեր երեխաներին, մի մոռացեք, որ Լալըշում է գտնվում մեր ազգային սրբությունները, աշխարհում եզդիների միակ սրբավայրը, որտեղ միշտ եզդիներ են ապրել: Շենացրեք ու բարգավաճեցրեք այն երկրները, որտեղ ապրում եք, հարգեք և հարգված եղեք Ձեր համայնքներում: Այսօր ազգեր կան, որոնք մեզ պես պետություն չունեն կամ դարերի ընթացքում կորցրել են այն, սակայն չեն հուսահատվել, առ այսօր կարողանում են հավուր պատշաճի ներկայանալ աշխարհին, այդպես էլ ցանկացած եզդի պետք է ձգտի զարգանալ, կրթություն ստանալ, չմոռանալով մեր նախնիների ավանդները:
