Գրեց՝ Պարոյր Աղպաշեան, Պէյրութ
Ահաւասիկ ինքզինք պարտադրող հարցում մը, որուն մասին լրջօրէն մտածելու է իւրաքանչիւր գիտակից հայ, ո՛ւր որ ալ գտնուի, ի՛նչ պատկանելիութիւն ալ ունենայ, պայմանաւ որ մօտեցումը ըլլայ առարկայական, իրապաշտական, հեռու զգացական դիտաւորութիւններէ:
Հայաստանը կայացած պետականութիւն է, միջազգային ընտանիքին մաս կազմելով:
Արցախը գործող իրականութիւն է, դէպի ինքնուրոյնութիւն ընթացող ուղեգիծով:
Սփիւռքը անվիճելի շօշափելիութիւն է, ակամայ յարատեւելու դերակատարութեամբ:
Երեք անխուսափելի շերտաւորումներ, տարբեր պայմաններու տակ, բայց Մէկ ամբողջականութեամբ, որ կը բնորոշուի կամ կը դրոշմուի Հայկական ինքնութեամբ, Հայկական տեսլապաշտութեամբ ու Հայկական վճռակամութեամբ:
Եթէ ներկայ Հայաստանի անկախութիւնը իրականութիւն դարձաւ Խորհրդային Միութեան տարբաղադրումով, Արցախը՝ իր ազատագրական պայքարով, իսկ Սփիւռքը՝ պատմական իրողութեամբ, որ կը շարունակէ իր գոյութիւնը, կը նշանակէ թէ այս չոր իրավիճակը կը մնայ տիրական:
Հարցը սակայն, այն է որ այդ իրավիճակը ինչպէ՞ս պէտք է պահել, ամրացնել եւ արդիւնաւորել, որպէսզի նախ՝ առաջինը մնայ կանգուն, երկրորդը՝ չկորսնցնէ իր գոյակեցութիւնը, իսկ երրորդը՝ կարենայ դիմագրաւել իր դէմ ցցուող մարտահրաւէրները:
Համաշխարհայնացումը կը դեգերի ամենուր, որուն բերած վնասներն ու հասցուցած վտանգները, գէթ փոքր ժողովուրդներու ու երկիրներու համար, աներկբայօրէն, քանդողական են ու մագլցողական:
Հայ ժողովուրդը եւս կը գտնուի դէմ յանդիման այդ նիւթաքաղաքականութեան, իր զանազան դրսեւորումներով, տարբերակներով ու դասաւորումներով, որ կրնայ լուրջ սպառնալիքներու տեղի տալ, եթէ ազգային հիմնահարցերը եւ գերխնդիրները դիտուին? ասեղի ծակէն կամ շարունակուին ջայլամի քաղաքականութիւնները:
Մանաւանդ ա՛յս հանգրուանին, հայ ժողովուրդը տակաւին չկրցաւ ճշդել իր ՙգոյակռիւ՚ի առաջնահերթութիւնները, յաջորդական հերթականութեամբ, մօտաւոր ՙքաոս՚ի վիճակ մը ստեղծելով, ուր Հայաստանը բան մը կ՝ըսէ, Արցախը բան մը կ՝ուզէ, Սփիւռքը բան մը կը փնտռէ:
Կրնայ ըլլալ որ բոլորին նպատակը նոյնն է, բայց ձեւն ու ժամանակը՝ տարբեր, այդուհանդերձ, ներելի՞ է նախապատուութիւններու շարքը նոյնը պահել, երբ Հայաստանի մէջ դասակարգայնութիւնը խոր արմատներ սկսած է նետել՝ պալատականներու բացարձակատիրութեամբ, անդին՝ Արցախի լինելիութեան գրաւականները կը շահագործուին ոմանց կողմէ՝ ներքին թէ արտաքին միջամտութիւններով, մինչ Սփիւռքը՝ կը խարխափի իր ցաւերուն ու տագնապներուն մէջ, մերթ յամեցող բեւեռացումներով, մերթ անտարբերութիւններու եւ անտեսութիւններու շատացումով:
Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք բոլոր ձեւի մերձեցումներն ու յարաբերութիւնները քաջալերելի ու գովելի են, սակայն զանոնք ներդաշնակող ու հունաւորող գործօնները ո՞ւր են, ի՞նչ ծրագրաւորումով կ՝իրագործուին, բայց ամէնէն կարեւորը՝ ո՞ւր կը միաւորուին եւ յուսադրիչ կը դառնան՝ հեռանկարային առումով:
Այլապէս ալ՝ Հայաստանը ունի իր կարիքները, Արցախը՝ նոյնպէս, Սփիւռքը՝ առաւել եւս:
Ասոնք կրնա՞ն ըլլալ մէկը միւսին հաշւոյն, մէկուն գերադասութեամբ, միւսին՝ երկրորդականութեամբ կամ ստորադասութեամբ:
Հայաստանին օժանդակելը սրբազան պարտականութիւն է, Արցախինը՝ նուիրական, իսկ սփիւռքինը՝ հարկադրական:
Բարեբախտաբար, այդ կարգն ու եղանակը պահուած են: Մօտիկ թէ հեռաւոր, անմիջական թէ պատմական օրինակները վկայ:
Այսօր, փա՜ռք Աստուծոյ, Հայաստանին մէջ կան բազմաթիւ միլիոնչիկներ, Արցախի մէջ նուազ չէ պատկերը (տակաւին չհաշուած Հայաստանցի եւ Արցախցի այն հայրենակիցները, որոնք Ռուսիոյ մէջ ՙկայսրութիւններու՚ տէր են), պարագան նոյնն է Սփիւռքին:
Մեր կարծիքով, առանց անտեսելու մէկ կամ միւս կողմը, առանց դառնալու դասալիք, ժամանակը չէ՞ որ իւրաքանչիւր (այսպէս ըսած) հատուած, իր կարիքներու ու հրատապութիւններու ՙհաշուեկշիռ՚ը ընէ ու զայն գործադրէ ըստ իր նախապատուութիւններուն ու նախասիրութիւններուն:
Այս թղթածրարը բաւական հաստկեկ է ու փշոտ, բայց կարելի չէ այլեւս պահուըտիլ մեր մատներու ետին, մանաւանդ երբ կը խօսուի Սփիւռքի ծով կարիքներուն մասին:
Սփիւռքի մէջ կայք հաստատած ու տարածուած յաջողած գործարարներ ու ձեռներէցներ, որոնցմէ ոմանք, գնահատելի միջոցառումներով, Հայաստանին եւ Արցախին կ՝օգնեն, աշխատանքային ասպարէզներու կը լծուին, ինչո՞ւ չեն նայիր իրենց անմիջական չորսդին, Սփիւռքի գոյատեւման ու հայակերտման երաշխիքը նկատուող կառոյցները զօրացնելու, արդիականացնելու ու մանաւանդ անոնց մարդուժները քաջալերելու ու վարձատրելու:
Խօսքը եկեղեցի կառուցելու ու դպրոց բանալու մասին չէ (թէեւ դպրոցներ ալ սկսած են փակուիլ), այլ այն գործօններուն, որոնք հայ երիտասարդութեան կու տան շիճուկ ու շունչ, ներգրաւուելու ու ներդրուելու անոնցմէ ներս, որպէս արհեստավարժներ, մասնագէտներ, փորձագէտներ:
Խօսի՞նք հայ մամուլի անսփոփիչ վիճակի, լրագրողներու-խմբագիրներու անգտանելիութեան, հայ թատրոնի ու բեմադրիչներու նօսրացումին, հայագիտական ուսուցիչներու եւ ընդհանրապէս ՀԱՅ ուսուցիչներու անմխիթարութեան մասին (ու շուտով ալ՝ անգոյութեան), թուելու համար քանի մը հատը: Շարքը երկար է, բայց ի՞նչ նշանակութիւն ունի զանոնք թուարկելը, երբ? օդին մէջ կը մնան անոնք:
Գիտաժողովները, սեմինարները, համագումարները, խորհրդաժողովները կամ հաւաքները, որոնք տեղի կ՝ունենան հոս ու հոն, եթէ պիտի վերածուին լոկ գեղեցիկ խօսքերու, հոյակապ առաջարկներու, նոյնիսկ խիստ պահանջքներու եւ երազային խոստումներու շարաններու, որո՞ւն կը ծառայեն կամ կը նպաստեն:
Ահա թէ ինչո՛ւ՝ կ՝ըսէինք ու կ՝ըսենք (առանց բարդոյթ կամ զայրոյթ պատճառելու որեւէ մէկուն կամ կողմի), Հայաստանի եւ Արցախի կողքին, Սփիւռքը եւս ԱՅՐՈՂ եւ ԱՆՅԵՏԱՁԳԵԼԻ կարիքը ունի վերանորոգման, վերակենդանացման, վերաորակաւորման եւ, անպայմանօրէն, ֆինանսաւորման:
Եթէ կայ այս գիտակցութիւնը, կ՝ըլլան նաեւ ծրագիրները իրականացնողները:
Source: Keghart.com, 11 August 2010
http://www.keghart.com/Aghbashian_Assistance
