How to regain health. Article by Maro Nigoghosian.
Գրեց՝ Մարօ Նիկողոսեան B. Sc.*
Նախընտրելի է կանխել քան դարմանել
Հազարաւոր դարեր առաջ մարդիկ բնական կ՚ապրէին։ Բնական էին նաեւ ուտելիքները։ Այն ատեն միջավայրը եւ օդն ալ մաքուր էին ու մանաւանդ անբնական ուտելիքներ ալ չկային, ինչպէս՝ շաքար, շոքոլա, cola, hamburger, hot dogs։ Այն ատեն մարդիկ գիտակից էին ուտելիքին ձգած ազդեցութեան մասին եւ երկար կ՚ապրէին եւ հոգիով սրտով ուրախ էին։
5-6000 տարիներ առաջ, Ծայրագոյն Արեւելքի ժողովուրդները նոյն ձեւով կը սնանէին։ Բուսակեր էին։ Յոյժ կարեւորութիւն կու տային ուտելիքներուն, կը յարգէին զանոնք եւ երկիւղածութեամբ կը վարուէին անոնց հետ։ Գիտէին եւ լաւ կը հասկնային թէ իրենց կերածները պատասխանատու էին իրենց խորհելակերպին, զգացումներուն եւ հոգեկանին վրայ։
Մեր ծնունդէն անմիջապէս ետք կը շարունակենք ցկեանս ուտել, օրական 3-4 անգամ։ Ուտելիքը թոյլ կու տայ մեզ մտածել եւ գործել։ Առանց անոր կեանքի թելը կը փրթի։ Ուտելիքները մեր առողջական վիճակին ուղղակի կ՚ազդեն։ Անոնք կարեւոր են կեանքին համար։ Յունաստան, Չինաստան, Հնդկաստան եւ տարբեր վայրեր ներկայիս կամ անցեալին, ուտելիքը ճանչցած են իբրեւ բուժումի բանալին։ Նոյնիսկ արդի բժշկութիւնը, որ մինչեւ հիմա կ՚անտեսէր ուտելիքը իբրեւ բուժումի կամ առողջութեան ազդակ, կը սկսի հասկնալ անոր կարողութիւնները, որոնք են՝ դարմանում եւ խուսափում հիւանդութիւններէ։
Ուտելիքը միմայն չազդեր մարմինին, այլ կ՚ազդէ նաեւ հոգեկանին, բարոյականին եւ անհատականութեան վրայ դրականօրէն կամ ժխտականօրէն։ Օրինակ, յաճախ ընկերներով երբ նստած կ՚ըլլանք եւ կը խօսակցինք, յետոյ ոտքի ելլելով scotch-ի շիշը կ՚առնենք, կը լեցնենք գաւաթներու մէջ ու կը հրամցնենք մեր ընկերներուն եւ հատ մըն ալ մեզի համար։ Երկրորդ գաւաթ մը եւս կը խմենք։ Անմիջապէս տեսանելի փոփոխութիւններ կը սկսին երեւիլ։ Դէմքերը կը կարմրին ու ձեռքերը կարծէք կը դողան։ Կը նկատենք որ շուրջի գոյները աւելի ցայտուն կը դառնան եւ սենեակը կարծէք կը շրջի։ Առանց պատճառի ուրախութիւն կը զգանք։ Հոգեզմայլ վիճակ։ Բազում ցայտուն, բայց անկանոն ներհայեցողութեամբ կը դիտենք կեանքն ու աշխարհը։ Ընկերներուն հետ կը սկսինք մտերմիկ նոր ձեւով մը մօտենալ։ Յետոյ, կը խորհրդակցինք կեանքի մթագոյն խնդիրներու շուրջ…
Քանի մը գաւաթ խմիչքը, հիմնովին կը փոխէ մեր էութեան իւրաքանչիւր երեւոյթը։
Խմիչքը ուտելիք կը սեպուի, բերանէն մտնելով արեան կ՚անցնի։ Նոյնը կ՚ընէ սուրճը, որուն ազդեցութիւնը խմիչքէն թեթեւ է։ Մարմինը կը գրգռէ, մտայնութիւնը կը գրգռէ, ընկերային յարաբերութիւնը եւ զգացումները։ Նոյնը կ՚ընէ նաեւ շաքարը։
Բոլոր ուտելիքները, մանաւանդ անոնք որ ամէն օր կ՚ուտենք, մեր էութեան իւրաքանչիւր երեւոյթին կ՚ազդեն։ Ասոնց ազդեցութիւնները թէեւ անմիջական չ՚ըլլար, բայց վնասն ալ քիչ չ՚ըլլար։
Ուտելիքներ կան, որոնք կը մաքրեն մարմինը, կան որ կը հանդարտեցնեն, կը ծուլացնեն, կը ներդաշնակեն, գործունեայ կը դարձնեն, անհանդարտ կ՚ընեն եւ կը լայնցնեն։ Անհատը կը ստանայ կերածներուն որակը։
Hippocrates-ի օրերուն, արեւմտեան երկիրները նոյն ձեւով կը հասկնային ուտելիքներու ազդեցութեան մասին, որոնք հիմնուած էին չորս գլխաւոր □տրամադրութիւններուն վրայ.- ոգեւորող, բարկացնող, մաղասային (պաղարիւն) եւ մելամաղձոտ դարձնող։
Գիտնալէ ետք թէ ուտելիքը մեծ դեր կը խաղայ մեր ընդհանուր վիճակին վրայ, ուրեմն ի՞նչ ուտել։
Քանի որ մարդը բնութեան մէջ ապրող կենդանի է, ուրեմն հարցին պէտք է մօտենալ դիտելով զայն իբրեւ կենդանի մը, որ կ՚ուտէ։ Դիտել նաեւ անոր միջավայրը, ուր կ՚ապրի։
Sagen Ishizuka (1850-1910) ճաբոնցի բժիշկ մը, որ հիմնած է արդի □մաքրօպիօթիք□ շարժումը։ Դիտած է թէ մարդուն մարսողութեան դրութիւնը ստեղծուած է հունտեր, հատիկներ ուտելու համար։
Մսակեր կենդանիներ, միսը բզքտելու համար սուր ատամներ ունին եւ մեծ ստամոքս մը, միսին protein-ը մարսելու համար։
Մարդը 32 ատամներ ունի, որոնց մեծամասնութիւնը կը յարմարի հատիկներ եւ սերմեր ուտելու։ Մեր քսան ատամները ալիւրի պզտիկ ջաղացքի քարի կը նմանին, իտէալ են հատիկներ աղալու համար։ Իր պզտիկ ստամոքսով եւ երկար ոլորապտոյտ աղիքներով, մարդուն մարսողական կառոյցը կը յարմարի լման carbohydrates (complex) մարսելու համար, քան թէ protein կամ միս։
Նաեւ Ishisuka կը նկատէ թէ այն շրջապատը, ուր կ՚ապրի մարդը, ամէնէն առատ բուսականութիւնը հացահատիկներն են (cereals)։
Ընդհանուր մարդկային պատմութեան մէջ, մեծագոյն քաղաքակրթութիւնները յատուկ հացահատիկ մը ունեցած են իրենց իբրեւ գլխաւոր ուտելիքը։
Արեւելեան Ասիոյ մէջ ? բրինձ եւ millet, Հնդկաստանի մէջ բրինձ եւ ցորեն, Եւրոպա՝ ցորեն եւ հաճար (rye), վարսակ (oats), Ամերիկա՝ կորեկ, Ափրիկէ՝ millet եւ Sorghum։
Յետոյ Ishisuka կ՚եզրակացնէ թէ լման հացահատիկները առօրեայ ուտելիքներուն 50%ը պէտք է կազմեն եւ աւելցուի տեղական ուրիշ ուտելիքներ, ինչպէս լուբիաներ, բանջարեղէններ, սերմեր, եղանակի պտուղը, ընկուզեղէն, ձուկ եւ տարբեր կենդանականներ։ Հիւսիսային Canada-ի պէս երկիրներ ցուրտ են հացահատիկ ցանելու համար, իսկ Մոնկոլիայի տափաստանները չոր են։
Մարմինը եւ հողը միաձոյլ են։ Կը նշանակէ թէ մարդը եւ բնութիւնը խորապէս իրար հետ կը կապակցին։ Մարդը բնութեան ձեւափոխումն է։ օդը, ջուրը, արեւի ջերմութիւնը, հողին ոյժը ուղղակի կը սնուցանեն եւ կը կազդուրեն զայն։
Հողին հանքային տարրերը բանջարեղէնի փոխակերպուելով, անուղղակիօրէն կը սնուցանեն զայն։
Սա հաշուով, մարդը շարժուն եւ խօսող մէկ տարբերակն է բնութեան, ուր կ՚ապրի։
Ուրեմն, տրուած միջավայրի մը մէջ ի՞նչ պէտք է ուտել, որ մարմինը լաւ աշխատի եւ առողջ մնայ։
Պէտք է ուտել այն, ինչ որ բնականօրէն եւ առատօրէն մեր միջավայրին մէջ կը բուսնի։ Բնութիւնը գթառատ է եւ կը սիրէ։ Կը կերակրէ բոլոր արարածները։ Այնպիսի ուտելիքներ կը հայթայթէ, որ օգտակար է տեղւոյն պահանջքին։ Ինչ որ կը բուսնի մեր ոտքերուն շուրջ եւ մեր մօտ, իտէալ է մեզի համար։
Բարեխառն կլիմաներու մէջ (4 եղանակ) հացահատիկները առատ են, այս երկիրներուն մէջ գլխաւոր ուտելիքը պէտք է ըլլայ հացահատիկը (cereale)։
Այնտեղ ուր հացահատիկ չի բուսնիր, այն ինչ որ կը գտնուի, այդ կ՚ուտուի։ Առողջ եւ ուրախ ըլլալու համար պէտք է յարմարիլ, ներդաշնակուելու համար բնութեան հետ։ Այս կարողութիւնը կարեւոր է։
* Օգտագործուած աղբիւր՝ Ronald E. Kotzsch, PH.D.-ի գործերը
