Narine Dellalian: We should live in this world and leave one day with a sense of fulfilling our mission

Interview with soloist Narin? Dellalian, violinist of the National Symphonic Orchestra of Portugal

By Arthur Ghukasian

Azad-Hye
  
-You are the daughter of the talented Armenian composer Harutyun Dellalian. How much do you attribute choosing art as your profession to your father? What role did your family play in your being so dedication to classical music? 

When my sister was born, my father took her hands and slid them on the piano keys, and when my sister grew up, she became a pianist. When I was born, my father took my little hand out of the bundle and put a violin bow in it. When I grew up and started to understand the world around me, it was more than clear that I was going to be a violinist.  It was my father's dream that he saw come true through us, without even thinking that after not too long, he himself was going to become one of the pillars of modern Armenian music.

No doubt, my family played a big role in forming my and my sister's personalities. I still remember the amazing people who used to get together at our place; artists, writers, painters? I remember their conversations and discussions that left their mark on our tender souls and on how we perceived this world.

I'm proud of the family name that I carry, which – thanks to my dad – means will, faith, and freedom to make any dream come true. Because of his unique talent, his beautiful Armenian compositions further enriched the spiritual treasury of humanity. 

-The readers do not know that besides being composer Dellalian's daughter, you are also the beloved and well known Hayrik Muratyan's daughter-in-law. What are your greatest memories of him that you'd like to share? 

I'm lucky to have known and lived with the great Hayrik. He was a great Armenian, thanks to him and his likes, our nation has survived. It's been years since he was last with us, but I keep on learning from him. I know for sure how he would have reacted to this or that situation. The invaluable legacy he left in discovering and preserving the national song, formed a new kind of generation and a new mentality, and today, he still inspires the real national song devotees. 

When he was living with us for a while in Portugal, he called us one day and told us that it was time for him to go back to his homeland, because he was in need of his people and he had to be next to them? This is the kind of pure person he was. 

-Your grandmother used to have a beautiful voice, your father also chose the same path for himself, so did you and your sister. Your husband is famous for his classical performances and your son has also had the same kind of education? Do you believe that it is in the family genes?

No doubt music was passed down to me genetically, and I'm thankful to my parents for that. Because of my father's genes and my mum's selfless efforts I was able to enter the beautiful world of classical music. Music has become a tangible presence and a way of life. 

Because of my husband's – cellist Levon Muratyan's family, the presence of music was even more reinforced in my own family. Both my sister's and my two children have a musical education.

When I look back at my life now, I see that it's full of great moments and feelings that only such a sublime art can grant you.

-What about your personal achievements so far? What about your future plans?

Twenty three years ago we moved to Portugal upon a business invitation by the Gulbenkian Foundation. Levon, who has won several international prizes and because of his reputation as a performer, keeps on tutoring, he is also a soloist in the Gulbenkian Orchestra. I play with the National Symphonic Orchestra of Portugal. My sister Marina is also a tutor and performs in various concerts.  
 
During all these years, we kept on going back to Armenia and took part in different concerts.

It's great that we have our own trio. It's an honor and pleasure to play with such high-quality musicians as Levon and Marina. Our trio has performed in many festivals around Portugal, as well as in other countries around Europe and the United States.

During our concerts, we present different programs, including compositions by Armenian composers. It's our way to present our culture to the world. Recently a new CD was released by Levon and pianist Hayk Melikyan, which includes compositions by four Armenian composers, Harutyun Dellalian, Tigran Mansouryan, Karen Khachatryan and Avet Terteryan. 

I'm happy to announce that recently, one more member was included in our trio. Our son Harutyun joined us, who despite his young age, has a rich path full of successes. The most important of our upcoming events is participating in the 100th anniversary of the Armenian Genocide. This will enable us to remind the world of the atrocities that were perpetrated against our nation. We need to prove – through work – that we existed, we still are and will always be.

-You have performed not only in Portugal but also in Armenia and other countries. Is it true that you'd also like to give a concert in the Emirates?

Yes, that's true. Armenians live almost everywhere around the world, wherever we go we meet Armenians and it is always emotive and dear. All the concerts are important, but the feeling is different when you know that your audience is Armenian. My mother was born in Lebanon. The Middle East in general has always intrigued me with its old and rich culture, its traditions? The Emirates too is really interesting with its growth that spurs art and architecture in the country. All this is incredibly interesting for us.

What's more interesting is seeing the presence and influence of the Armenian culture in these countries. To see the coexistence of both cultures. This kind of contact is really useful for any artist. If we are able to warm some hearts with our music, then our purpose is fulfilled.

-Any final thoughts you'd like to share with our readers?

Life is such a beautiful gift from God. We should live in this world and leave one day with a sense of fulfilling our mission. Sometimes we should look at the sky, where everything is perfect and clear, and whenever we feel that something is wrong down here, we should try and change it and bring it a bit closer to the sky.

Translated by Nanor Mikayelian

---

TEXT IN ARMENIAN

Նարինե Դելլալյան. Ապրել ու քեզնից հետո թողնել այն, ինչի համար եկել էիր այս աշխարհ

Մեր հարցազրույցը Պորտուգալիայի Ազգային Սիմֆոնիկ Նվագախմբի ջութակահարուհի, մենակատար Նարինե Դելլալյանի հետ:

Հարցազրույցը պատրաստեց Արթուր Ղուկասյանը

Ազատ-Հայ
     
-Դուք տաղանդավոր եւ հայտնի հայ կոմպոզիտոր Հարություն Դելլալյանի դուստրն եք եւ հետաքրքիր կլիներ մեր հարցազրույցը հենց այս կետից էլ սկսել. որքանո՞վ էր վճռորոշ նրա դերը արվեստի ճանապարհն ընտրելու հարցում եւ ինչպիսի՞ դեր խաղաց առհասարակ Ձեր ընտանիքը, որ մեկ անգամ նվիրվելով դասական երաժշտության աշխարհին, չլքեց այն այլեւս:

Երբ ծնվում է քույրս, հայրս նրա թաթիկները սահեցնում է դաշնամուրի ստեղների վրայով: Քույրս մեծացավ, դաշնակահար դարձավ: Երբ ծնվեցի ես`հայրս բարուրի միջից հանում է իմ թաթիկը եւ ձեռքս տալիս ջութակի աղեղը: Այն օրվանից, երբ սկսեցի փոքր ինչ գիտակցաբար տեսնել այս աշխարհը ինձ համար պարզից էլ պարզ էր, որ ջութակահար եմ դառնալու: Երեւի թե դա հայրիկիս երազանքն էր, որ տեսնում էր իրականացած մեր միջոցով առանց անգամ մտածելու, որ չանցած կարճ ժամանակ հենց ինքն է դառնալու Հայ արդի երաժշտության հիմնասյուներից մեկը:

Անկասկած մեր ընտանիքի մթնոլորտը մեծ դեր է խաղացել իմ եւ քրոջս անհատականության ձեւավորման համար: Հիշում եմ, թե ինչ հրաշալի մարդիկ էին գալիս մեր տուն, արվեստագետներ, գրողներ, նկարիչներ: Նրանց զրույցները, բանավեճերը իրենց անջնջելի հետքը թողեցին մեր`դեռ բոլորովին փխրուն հոգիների վրա, մեր աշխարհընկալման հարցում:

Հպարտությամբ եմ կրում ազգանունս, որը հորս կերպարի շնորհիվ ինձ համար նշանակում է կամք, հավատք, երազը իրականություն դարձնելու անխափան ուժ… … Հպարտ եմ, որ իր յուրահատուկ տաղանդի շնորհիվ մեզ թողեց հայկականությամբ եւ համամարդկայնությամբ ներհագեցած երաժշտական կոթողներ, ստեղծագործություններ, որոնք առավել հարստացրեցին մարդկության հոգեւոր գանձարանը:

-Ընթերցողը չգիտի, հարկավ, որ կոմպոզիտոր Դելլալյանի դուստրը լինելուց բացի, Դուք նաեւ մեզանում լայն ճանաչում եւ սեր վայելող Հայրիկ Մուրադյանի հարսն եք: Որոնք են Ձեր ամենավառ հիշողությունները հայ մշակույթի այդ նվիրյալ գործչի մասին, որոնցով կցանկանայիք կիսվել այսօր մեր ընթերցողների հետ:

Համարում եմ բախտավորություն, որ ապրել ու մոտիկից եմ ճանաչել Մեծն Հայրիկին: Ինձ համար Հայրիկը մեծագույն Հայ է, այն տեսակը Հայի, որոնց շնորհիվ գոյատեւել ու ապրում է մեր ժողովուրդը: Տարիներ են անցել, Նա մեզ հետ չէ այլեւս, բայց ես շարունակում եմ սովորել իրենից: Վստահաբար գիտեմ, թե ինչպես կվերաբերվեր այս կամ այն հարցին: Ազգային երգի բացահայտման, պահպանման ու մաքրման բնագավառում Հայրիկի թողած անգնահատելի ժառանգությունը ձեւավորեց սերունդների նոր տեսակ, նոր մտածողություն եւ այսօր էլ շարունակում է ազգայնագրության իրական հետեւորդներին ոգեշնչել եւ պարտադրել պահպանել ակունքներին հարազատ ու մոտ մնալու շարունակական գործը:

Երբ որոշ ժամանակ նա ապրեց մեզ հետ Պորտուգալիայում, սակայն հենց իր իսկ դրած պայմանի համաձայն մի օր կանչեց մեզ եւ ասաց, որ իր` Հայրենիք վերադառնալու ժամանակն է, քանի որ ինքը կարիքը ունի իր ժողովրդի եւ նաեւ պարտավոր է լինել նրանց կողքին… Ահա այսպիսին էր բյուրեղյա մաքրության տեր այդ մարդը:

-Երաժշտական ձայնով է օժտված եղել Ձեր տատը, նույն առաքելությունն է ընտրել իր համար Ձեր հայրը, այնուհետ՝ Դուք, Ձեր քույրը, դասական կատարումներով է հայտնի Ձեր ամուսինը, նույն կրթությունն է ստացել Ձեր զավակը…Կարծես թե սա անվերջ է եւ արդեն ժառանգաբար փոխանցվող մի երեւույթ է: Հավատո՞ւմ եք, որ ձեր պարագայում դա գեներով է անցնում ու ժամանակի մեջ շարունակական բնույթ է կրելու:

Անկասկած երաժշտությունը իմ մեջ անցել է ժառանգաբար ու դրա համար շնորհակալ եմ ծնողներիս: Հայրիկիս գեների, մայրիկիս անձնազոհ ջանքերի շնորհիվ է, որ մուտք եմ գործել այս գեղեցիկ ու խոր աշխարհը, որ դասական երաժշտությունն է: Երաժշտությունը այնքան շոշափելի ներկայություն է դառնում կյանքում, որ վերածվում է ապրելաձեւի:

Միշտ հաճախում էինք բոլոր համերգներին, ներկա լինում նկարիչների նոր բացված ցուցահանդեսներին: Չգիտեմ, թե ինչ էինք խոսում, բայց անվերջ քննարկումներ էինք անում արվեստի շուրջ:

Այնուհետեւ իմ եւ ամուսնուս` թավջութակահար Լեւոն Մուրադյանի ընտանիքների միասնությամբ առավելապես ամրացավ երաժշտության անխափան ներկայությունը արդեն իմ ընտանիքում… Բնականաբար այդ մթնոլորտում մեծացող զավակների համար էլ երաժշտության ազդեցությունը անխուսափելի է լինում: Իմ եւ քրոջս երկուական զավակներն էլ ունեն երաժշտական կրթություն: Երկուսը արդեն պրոֆեսիոնալ: Սա շատ բնական փաստ է մեր ընտանիքի համար: Հիշում եմ, թե մեր դստրիկը, որ դեռ երեք տարեկան էր տեսնելով, որ մայրիկը, հայրիկը, եղբայրը, զարմիկները, մորաքույրը, բոլորը նվագում են, անվերջ հարցնում էր, թե ինքը ինչ գործիք է նվագելու: Եւ հինգ տարեկանում իր անձնական ընտրությունը կատարեց`կնվագի թավջութակ:

Այսօր, երբ կյանքիս տարիները լի են եղել երաժշտության նվիրած բաղձալի պահերով, ապրումներով, որ միայն բարձրագույն արվեստը կարող է պարգեւել, ես այնքան լավ եմ հասկանում բոլոր նրանց, ովքեր մեկ անգամ մտնելով այդ աշխարհը այլեւս երբեք ցանկությունը չունեն դուրս գալու այնտեղից:

-Անդրադառնալով Ձեզ, կցանկանայի, որ մեզ ներկայացնեիք արվեստում ցայսօր անցած Ձեր ուղին, նվաճած բարձունքները եւ հաջողությունները, մոտակա ծրագրերը, ապագայի նպատակները:

23 տարի առաջ էր, որ Գյուլբենկյան հաստատության կողմից աշխատանքային հրավերով տեղափոխվեցինք Պորտուգալիա: Լեւոնը, որ մի քանի միջազգային մրցույթների դափնեկիր է, ունկնդրի լայն շրջանակներում ճանաչված իր բարձր կատարողականությամբ, դասավանդում է եւ շարունակում մենակատարային գործունեությունը: Նաեւ Գյուլբենկյան հաստատության սիմֆոնիկ նվագախմբի մենակատարներից է: Ես աշխատում եմ Պորտուգալիայի Ազգային Սիմֆոնիկ Նվագախմբում: Քույրս` Մարինան նույնպես դասավանդում է ու ելույթներ ունենում տարբեր համերգներում:

Այս բոլոր տարիներին միշտ վերադարձել ենք Հայրենիք, բերելով որեւէ համերգի մասնակցություն կամ ցուցահանդեսի կազմակերպում կամ գրքի տպագրություն:

Հրաշալի է, որ միասին ունենք մեր Տրիոն: Պատիվ է ու մեծ հաճույք նվագել այնպիսի բարձրակարգ երաժիշտների հետ ինչպիսին Լեւոնն է եւ Մարինան: Տրիոյով համերգներ ենք ունեցել Պորտուգալիայի տարբեր փառատոներում, Եւրոպայի այլ երկրներում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում:

Մեր համերգներում ներկայացնում ենք տարբեր նախագծեր, այդ թվում նաեւ հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ: Սա կարեւոր փաստ է մեզ համար, քանի որ այդկերպ ներկայացնում ենք մեր ազգը, նրա մշակույթը: Վերջերս Լեւոնի եւ դաշնակահար Հայկ Մելիքյանի կատարմամբ ձայնագրված խտասալիկը նույնպես կազմված է չորս հայ կոմպոզիտորների`Հարություն Դելլալյանի, Տիգրան Մանսուրյանի, Կարեն Խաչատրյանի եւ Ավետ Տերտերյանի ստեղծագործութուններով:

Ի ուրախությունս մեզ վերջերս մեր Տրիոն համալրվեց եւս մեկ անդամով: Մեզ միացավ մեր որդին`Հարությունը, որը չնայած իր երիտասարդ տարիքին արդեն ունի բավականին հարուստ ու հաջողություններով լի անցած ճանապարհ:

Այժմյան ծրագրերից ամենանպատակայինը առավելապես մեր մասնակցությունը բերել Եղեռնի 100 ամյակին: Մեզ համար սա կարեւորագույն տարելից լինելուց բացի հնարավորություն է կրկին հիշեցնել այն հրեշավոր փաստի մասին, որ իրականացվել է մեր ժողովրդի նկատմամբ: Մեզ մնում է գործով ապացուցել, որ եղել ենք, կանք ու պիտի լինենք:

-Ոչ միայն Պորտուգալիայում, այլեւ մեր Հայրենիքում եւ տարբեր այլ երկներում եք հանդես եկել Ձեր համերգներով: Բոլորովին վերջերս տեղեկացա, որ կցանկանայիք Ձեր կատարողական բարձր արվեստը ներկայացնել նաեւ Արաբական Էմիրություններում: Ինչո՞ւ հատկապես այնտեղ, ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր այս նախընտրությունը:

Ճակատագրի բերումով աշխարհով մեկ սփռված է Հայը: ՈՒր էլ լինենք միշտ հանդիպում ենք իրար եւ այդ հանդիպումը շատ հուզիչ է ու հարազատ… Բոլոր ելույթներն են կարեւոր, բայց հուզումն է տարբեր երբ հոգուդ խոսքը Հային է ուղղված: Մայրս ծնվել է Լիբանանում: Ինձ համար միշտ առեղծվածային է եղել Միջին Արեւելքը ընդհանրապես, նրա հնագույն ու հարուստ մշակույթը, ավանդույթները… Արաբական Էմիրությունները իր արդի արդյունաբերական մեծ աճով խթանում է երկրի արվեստը, ճարտարապետությունը: Այս ամենը անսահման հետաքրքիր է մեզ համար: Առավել հետաքրքիր է տեսնել հայկական մշակույթի ներկայությունը եւ ազդեցությունները այս երկրներում: Երկու մշակույթները կողք կողքի, նույն տեղում: Նման շփումները օգտակար են ցանկացած արվեստագետի համար: Եւ եթե մենք էլ կարողանանք թեկուզ մի քանի սրտեր ջերմացնել մեր երաժշտությամբ ապա նպատակը իրականացած կլինի:

-Ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել վերջում:

Կյանքը անսահման գեղեցիկ պարգեւ է մարդուն: Ապրել ու քեզնից հետո թողնել այն, ինչի համար եկել էիր այս աշխարհ: Թող որ սա լինի մի նոր կյանքի ծնունդ, մի ստեղծագործություն, կոթող, որ կմնա սերունդների համար…Երբեմն բարձրացնել աչքերը եւ նայել երկնքին, ուր ամեն ինչ կատարյալ է ու պարզ: Եւ եթե զգանք, որ այստեղ` ներքեւում ինչ որ բան այն չէ` փորձենք փոխել այն, մի քիչ մոտեցնել երկնքին: Սա հատուցումն է այս կյանքի դիմաց…